- Gösterim: 258
Havaların çok ısındığı bu yaz dönemlerinde güneş kaynaklı ısınan yüzeyler ile temas deri yanıklarına neden olmakta. Bu yanıklar çocuklarda daha sık görülmekte. Yol ve kaldırım yüzeyleri, kum ve taşlar, matlar ve sunni çimler, havuz ve oyun parklarındaki aktivite yüzeyleri, güneş altında kalan oyuncaklar, metal yüzeyler, kapı kolları ve metal eşikleri, metal merdivenler, akıllı telefonlar ve tabletler, gemi güverteleri hatta arabalarda emniyet kemerlerinin metal tokaları ve gösterge panelleri... Bu yüzeyler güneş altında 68°C'ye ulaşabilirler ve temas edildiğinde birinci ve ikinci derece yanıklara neden olabilmekte. İklim değişikliği ve yükselen sıcaklıklar nedeniyle bu tür yanıkların yaygınlığı hergeçen sene artmakta. Bu tür tehlikelerin farkındalığının arttırılması, anne-baba, okul personeli, oyun alanlarının görevlileri ve üreticlerin bilinçlendirilmesi, nedenlerin belirlenmesi, hedefe yönelik eğitim ve diğer önleyici müdahaleler için bir platform oluşturulması gerekmekte.
44°C üzerinde yüzey sıcaklıkları ile derinin teması geri dönüşü olmayan hücresel hasara neden olmakta. Sıcaklık arttıkça daha kısa sürede daha fazla doku hasarı gelişmekte. İstanbul'da 2023 yılında en yüksek sıcaklık Temmuz ve Ağustos aylarında yaşanmış. İstanbul genellikle yaz aylarında sıcaklık değerlerinin yüksek olduğu bir şehir olduğundan, yüksek sıcaklıklar sık sık görülebilmekte. Özellikle Temmuz ve Ağustos aylarında sıcaklıkların 30°C ve üzerine çıktığı zamanlar sıkça karşılaşılmakta. Küresel ısınma ile hergeçen sene yüksek sıcaklıkların yaşanacağı kaçınılmaz görünmekte. Bu sıcaklıklar, metal nesneleri güneş ışığında doğrudan ısıtarak 64°C'ye kadar çıkabilir.
Yanıkların geliştiği yaş grupları incelendiğinde sıklıkla iki yaş altı çocuklarda daha fazla görüldüğü belirlenmiş. Sıcak yüzey temas yanıklarının çocuklarda yetişkinlere göre daha düşük sıcaklıklarda meydana gelebileceği düşünülmekte. Çünkü çocukların cilt yüzey alanları erişkinlere göre daha az, ciltleri daha ince ve hasas. Çocuklarda bu tür deri yanıkları yaz aylarında, okul tatilinin başladığı dönemlerde ve hafta sonraları daha sık görülmekte. Bu yaş dönemindeki çocuklarda sıklıkla ayak, elde yanıklar gelişirken bunu diz, uyluk ve gövde gibi diğer alanlar takip etmekte. Yanıkların büyük kısmı 1 ve 2 derece yanıklar olarak ortaya çıkmaktadır. Yanıklar genellikle metal yüzeylerle temas sonucu meydana gelmekte.
Güneş kaynaklı ısınmış yüzeyler ile yanıklar daha sık evde ve kamusal alanlarda meydana gelmekte. Genellikle en yaygın neden evde dış kapı kolları ve metal eşiklerdir. Kamusal alanda ise oyun parkı alanlarında ısınmış asfalt ve beton yüzeyler, oyuncak plastik ve metal yüzeyleridir. Emekleyen, elleriyle ve dizleri ile sıcak yüzeylere temas eden küçük çocuklarda daha sık görülmekte.
Güneş ısısına maruz kalarak oluşan temas tipi yanıklar, ileri yaş guruplarında, özellikle diyabetik nöropatilerde, omurilik yaralanması veya nörolojik duysal bozuklukları olan yetişkinleri de etkiler. Dolayısıyla, güneş ısısına maruz kalan yüzeyler çevresel yaralanma riskleri olarak düşünülmelidir, tüm yaş gruplarını etkileyebilir.
Bu tür yanık yaralanmaların önleme stratejilerinde ebeveynlerin yaralanma önleme uygulamaları ve eğitimlerinin etkili olduğu gösterilmiştir. Yaralanmaların çoğunun ev ortamında meydana gelmesi, 2 yaş ve altındaki çocuklarda sık gelişmesi ve bu yaş döneminde çocukların hızla sıcak bir yüzeyden uzaklaşmak için gerekli motor becerilere sahip olmamamaları nedeni ile.
Ebeveynler yaz aylarında evin dışındaki çeşitli nesnelerden yanık yaralanması riski konusunda bilgilendirilmelidir, örneğin sıcak metal eşikler, metal kapaklar gibi tüm ısınabilen yüzeyler. Ayrıca, yanık yaralanmalarına en sık görülen vücut bölgelerinin giysiler ile örtülmeleri konusunda uyarılmalıdırlar. 2 yaş altı en sık yanıklarda ayaklarda olmakta ve bu yaralanma bölgesinden etkilenen çocukların o sırada yalınayak yürüdükleri bildirilmiş.
Ebeveynler yaz aylarında çocukların temas edebilecekleri yüzeylerin sıcaklıklarını kontrol etmeleri istenmekte.
Dış alan oyun aktivitelerinin günlük sıcaklıklarının daha düşük olduğu saatlere alınması önerilmekte.
Oyun alanları olarak gün boyu gölgede kalan alanların tercih edilmeli.
Oyun alanlarına güneşli veya sıcak günlerde bu tür yanıkların gelişebileceğine dikkat çeken tabelalar ve ikaz levhaları asılabilir.
Ebeveynlerin, çocuk bakıcılarının ve kreş öğretmenlerinin eğitimi için kısa video klipler ile sosya medya yayınları hazırlanarak bilinçlendirme kampanyaları yapılabilir.
Bu tür temas yanıklarını önlemek için güneşte ısınan yüzeylerde farklı nesne kullanım tasarımları geliştirilmesinin desteklenmesi hatta yasal zorunlukların getirilmesi gerekmekte. Oyun alanları ve parklarda güneş ile yüksek ısılara ulaşan yüzeylerin(metaller gibi) metal olmayan materyaller ile değiştirilmesi yada izole edilmesi edilmesi sağlanabilir. Metal yüzeyler dışında ahşap ve vinil gibi yüzeylerinde güneşte yüksek ısılara ulaşabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle en azından oyun alanlarının gün boyu gölgede kalabilecek şekilde düzenlenmesi sağlanabilir.