Gebelik ve emzirme sürecinde ortaya çıkan ya da devam eden aknede izlenecek yol ve tedavi seçimleri son derece tartışmalıdır. Özellikle anne ve çocuk sağlığı açısından akne tedavisinde kullanılan ilaçların güvenliği ile ilgili bilgilerimiz çok sınırlıdır. Akne tedavisinde kullanılan ilaçların klinik çalışmaları maalesef gebelik ve emzirme döneminde yapılmadığı ve genellikle hayvan çalışmalarından elde edildiği için güvenliklerinin $\%100$ olduğundan bahsetmek mümkün değildir. Akne tedavilerine yönelik bu endişeler, gebe ve emziren kadınlarda sıklıkla daha az etkili tedavilerin verilmesine ya da hiç tedavi uygulanmamasına yol açmaktadır.

Doğurganlık çağındaki akneli kadınlarda tedavi seçimlerinde çocuk sahibi olma planları sorgulanmalı ve gebelik ve emzirenler için güvenli olacak şekilde ayarlanmalıdır.

Gebelikte Akne Tedavisi

Gebeliğin fizyolojik sürecinde androjen düzeylerinde yükselme sonucu deride sebum artışı, yeni akne lezyonlarının çıkması veya var olan aknenin kötüleşmesi gibi problemler yaşanmaktadır. Gebelik dönemi aknesinde kullanılabilecek ilaçların güvenliği tartışmalıdır.

İlaç Risk Kategorileri

ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) tarafından tanımlanan eski risk kategorileri, gebelik, emzirme ve doğurganlık çağındaki kadın ve erkeklerde ilaçların kullanımı açısından ayrıntılı bilgi içermemeleri nedeniyle zaman içinde değiştirilerek "Gebelik ve Emzirme Etiketleme Nihai Kuralı" kullanılmaya başlanmıştır. Gebelikte risk tanımlaması; risk yok, düşük, orta, yüksek ve yetersiz bilgi şeklinde sınıflandırılmaya başlanmıştır.

İlaçların prospektüslerinde bu risk tanımlaması ve detayları; insan sütünde ilaç mevcudiyeti, emzirilen çocukta ilacın etkileri, ilacın süt üretimine etkileri gibi bilgiler, klinik değerlendirme ve risk özeti bilgileri, doğurganlık çağındaki kadın ve erkek bölümü, gebelik testi, kontrasepsiyon ve infertilite ile ilgili bilgiler bölüm başlıkları halinde bulunmaktadır.

Gebelikte Akne Tedavi Seçenekleri

Akne tedavileri topikal ve sistemik kullanılan ilaçlar şeklinde gruplandırıldığında gebelikteki durumları şöyledir:

Topikal Tedaviler

• Topikal Retinoidler: Özellikle de tazaroten, sistemik emilimleri düşük olsa da teratojen oldukları için gebelikte kullanılmamalıdırlar.

• Benzoil Peroksit ($\text{BPO}$): Gebelikte sınırlı alanda kullanılabilir.

• Topikal Antibiyotikler (Eritromisin, Klindamisin ve Metronidazol): Az bilgi bulunmakla birlikte fetüse etkileri yoktur ve gebelikte kullanımı güvenli kabul edilmektedir.

• Topikal Salisilik Asit: Kısa süreli ve sınırlı alana uygulanırsa fetal risk oluşturmamaktadır.

• Topikal Azelaik Asit: FDA tarafından güvenli kabul edilmektedir.

• Topikal Dapson: Sistemik emilimleri düşük olsa da teratojen oldukları için gebelikte kullanılmamalıdırlar.

Sistemik Tedaviler

• Sistemik Antibiyotikler (Tetrasiklin, Doksisiklin ve Minosiklin): Kemik ve diş yan etkileri nedeniyle gebelikte önerilmez.

• Sistemik Trimetoprim ($\text{TMP}$): Folik asit metabolizmasını etkileyerek ilk trimesterde nöral tüp defektleri, yarık damak ve dudak ile kardiyovasküler ve üriner sistem malformasyonlarına neden olabileceği için kesinlikle kullanılmamalıdır.

• Sülfonamidler: Peripartum dönemde kullanıldığında yenidoğanda kernikterusa neden olabilecekleri için kesinlikle kullanılmamalıdır.

• Sistemik Eritromisin ve Azitromisin: Sistemik antibiyotik olarak tercih edilebilse de monoterapi olarak önerilmez.

• Amoksisilin ve Sefaleksin: Akne tedavisi uygulanan gebe hastalarda adjuvan tedavi olarak tercih edilebilecek antibiyotiklerdendir.

• Spironolakton: Gebelikte erkek fetüste feminizasyona neden olabileceği için kontrendikedir.

• Sistemik İzotretinoin: Gebelik kategorisi $\mathbf{X}$ olduğu için gebelikte ya da gebelik planlayan kadın hastalarda kontrendikedir.

Emzirme Döneminde Akne ve Tedavisi

Gebelik sonlanması ile birlikte değişen hormonal süreç, akne gelişiminde ana neden olarak görülmektedir. Bu dönemde kullanılabilecek topikal ve sistemik akne ilaçlarının süte geçme riskleri ve çocuk açısından risklerinin bilinmesi son derece önemlidir. Bu amaçla emzirme döneminde ilaç kullanımı, Amerikan Pediatri Akademisi ve Amerikan Ulusal Tıp Kütüphanesi tarafından "ilaçlar ve emzirme veri tabanı" ile sürekli yenilenmektedir.

Emzirme Döneminde Akne Tedavi Seçenekleri

Topikal Tedaviler

• Topikal Retinoidler (Adapalen, Tretinoin ve Tazaroten):

  • Adapalen: Vücutta geniş yüzeylere uygulanmadığı takdirde sistemik emilimi düşük olacağı için emzirme döneminde kullanılabilir.

  • Tretinoin: Sentetik A vitamini olduğu ve normalde anne sütünde bulunabildiği için topikal uygulama sonrası sistemik emilim düşük miktarda olacağından emzirme döneminde kullanımı güvenli kabul edilmektedir.

  • Tazaroten: Topikal olarak vücutta geniş yüzeylere uygulanmadığı takdirde sistemik emilimi çok düşük miktarda olacağı için emzirme döneminde kullanımı orta düzeyde güvenlidir.

• Topikal Benzoil Peroksit ($\text{BPO}$): Emilerek insan sütüne geçip geçmediği bilinmemekle birlikte, emzirme döneminde kullanılmaya uygun olduğu bildirilmektedir.

• Topikal Salisilik Asit: Emzirme döneminde kesinlikle kullanılmamalıdır.

• Topikal Antibiyotikler (Eritromisin, Metronidazol ve Klindamisin): Anne sütüne geçip geçmediği bilinmemekle birlikte, topikal olarak emzirme döneminde güvenlidir ve kullanılabilir.

• Topikal Azelaik Asit: Anne sütüne minimal düzeyde geçmekte ve emziren annelerde kullanımı güvenlidir.

• Topikal Dapson: Anne sütüne geçtiği için akne tedavisinde emzirme sırasında kullanılmamalıdır.

Sistemik Tedaviler

• Sistemik Tetrasiklin, Doksisiklin ve Minosiklin: Anne sütüne geçmekle birlikte, anne sütünde kalsiyuma güçlü bir şekilde bağlandığı için infant maruziyeti düşük oranda gerçekleşmektedir ve emzirme döneminde kısa süreli ($<3\text{hafta}$) kullanımı güvenli kabul edilmektedir.

• Sistemik Trimetoprim ($\text{TMP}$) ve Sülfametoksazol ($\text{SMX}$): Anne sütüne geçer. Bebek prematür, glukoz-6-fosfat dehidrogenaz eksikliği ya da ciddi sarılığa sahip değilse emzirme döneminde $\text{TMP-SMX}$ kullanımı güvenli kabul edilmektedir.

• Sistemik Eritromisin ve Azitromisin: Anne sütüne geçer ancak emziren annelerde güvenli kabul edilmektedir. Ancak son çalışmalarda eritromisin, doğum sonrası ilk $1\text{yıl}$ hipertrofik pilor stenozuna neden olabileceği için kullanılmamalıdır.

• Sistemik Amoksisilin ve Sefaleksin: İnfant için minimal risk taşıdığı için emzirme sırasında akne tedavisinde güvenli destek tedavi olarak kullanılabilirler.

• Doğum Kontrol İlaçları: Emzirme döneminde akne tedavisinde kullanılmamalıdır.

• Sistemik Spironolakton: İnfant için minimal risk taşıdığı için emzirme sırasında kullanılabilir.

• Sistemik İzotretinoin: Emzirme sırasında kesinlikle kullanılmamalıdır.

Ek Önemli Not

Gebelik ve emzirme döneminde akne kliniğinde, kullanılan kozmetikler ve kişisel bakım ürünlerinin içerikleri, yukarıda risk tanımlaması içeren ürünler açısından mutlaka kontrol edilmelidir.