Melazma: Tanım ve Klinik Özellikler

Melazma, derinin pigmentasyon düzensizliğinden kaynaklanan ve yüzde en sık görülen hiperpigmentasyon türlerinden biridir. Güneş gören bölgelerde daha fazla ortaya çıktığı için çoğunlukla yüzü, nadiren de boyun ve ön kolları etkileyen, zamanla gelişen bir hastalıktır.

Genellikle alın, yanaklar, çene ve dudak üst kısmında; simetrik, düzensiz ama keskin sınırlı, açık veya koyu kahverengi, deriden kabarık olmayan lekelerle karakterizedir. Koyu tenli kişilerde daha sık görülür. Olguların %90'ı kadınlarda, %10'u ise erkeklerde bildirilmiştir.

Genellikle yavaş ilerleyen bir klinik tablodur. Yazın güneşin, yani UV'nin etkisiyle lekenin belirginliği artarken, kışın biraz daha hafifler. Melazma Hakkında daha deyatlı bilgi için...

Melazmanın Nedenleri Melazma gelişiminde çeşitli faktörler rol oynar:

• Hormonal Değişiklikler: Gebelik (Kloazma veya Gebelik Maskesi olarak da bilinir), doğum kontrol hapları gibi hormonal ilaçlar.

• Genetik Yatkınlık.

• Fototoksik Maddeler: Bazı kozmetik ürünler ve ilaçlarda bulunan maddeler.

• Stres.

• UV Işınları: Erkeklerde hormonal mekanizmaların yanı sıra genetik yatkınlık ve UV ışınları da ana etkenlerdir.

Tanı ve Değerlendirme

Tedaviye başlamadan önce hastanın ön değerlendirmesi son derece önemlidir. İlk görüşmede hastalığın süresi, gelişimi ve arttıran faktörler incelenir. Melazmanın klinik ve tedavi takibinde Melazma Alanı ve Şiddeti Skorlaması (MASI) yapılır.

Melazmanın klinik seyrini belirleyen en önemli faktör, hiperpigmentasyonun derideki yerleşim derinliğidir. Tedavi seçimi bu değerlendirmeye göre yapılır. Bunun için Wood ışığı veya UV kameraları ile cilt analizleri gerçekleştirilir. Bu analizler, hiperpigmentasyonun derinliğine göre melazmanın yerleşimini sınıflandırmayı sağlar.

Cilt Analiz Sistemi gibi cihazlar yada Wood Light ile hastanın yüzünün farklı açılardan normal, polarize ve UV fotoğrafları alınır. Bu sayede:

Dağılım ve Haritalandırma: Çıplak gözle görülemeyen hiperpigmentasyonun dağılımı ve topografik haritalandırması yapılır. Bu haritalandırmaya göre melazma, klinik olarak 3 ana forma ayrılır:

• Yüzün ortasına yerleşen klinik form.

• Yanaklara yerleşen klinik form.

• Alt çene üzerine yerleşen klinik form.

Derinlik Sınıflandırması: Hiperpigmentasyonun derideki yerleşim derinliği (epidermal, dermal veya miks) saptanır.

• Epidermal Melazma: Çıplak gözle göründüğünden daha koyu ve keskin sınırlıdır.

• Dermal Melazma: Epidermal forma göre daha açık renkli ve sınırları daha siliktir.

• Miks Form: Epidermal ve dermal görüntü aynı alanda karışık olarak görülür.

Tedavi Takibi: Bu değerlendirmeler, tedavi takibinde ve seanslar arasında tekrarlanarak tedavi sonuçlarının izlenmesini sağlar.

Melazma, klinik muayenenin yanı sıra dermatoskopik olarak da değerlendirilir.

Tedavi Yaklaşımları

Tedavi Amaçları Melazma tedavisinin temel amaçları şunlardır:

• Hiperpigmentasyon artışını engellemek.

• Mevcut hiperpigmentasyonu tedavi ederek kozmetik problemi ortadan kaldırmak.

• Melazmanın tekrarını önlemek.

Genel Yaklaşımlar

• Güneşten Korunma: Hastaların güneş ve yapay ışık kaynaklarından gelen UV'den kaçınması ve SPF değeri 30 ve üzeri, UVA ve UVB'ye karşı tam koruma sağlayan güneş koruyucu kremler kullanması gerekir.

• Hormonal İlaçların Kısıtlanması: Doğum kontrol hapları gibi hormonal ilaçların kullanımının kısıtlanması önemlidir.

• Kozmetik ve İlaç Kullanımının Yönetimi: Cildin duyarlanmasını artırabilecek fototoksik kozmetik ürünlerin ve ilaçların kullanımından kaçınılmalıdır.

Tedavi Yöntemlerinin Detayları

Bu yöntemler tek başına veya kombine olarak kullanılabilir.

Topikal İlaçlar

• Hidrokinonlar: Melanositlerde melanin üretimini engeller. Özellikle epidermal melazmada etkilidir. Günde 1-2 kez hiperpigmente alanlara uygulanır. Yüksek konsantrasyonlarda ve uzun süreli kullanımda okronozis (pigmentasyon artışı), toksisite ve kalıcı hipopigmentasyona neden olabileceği için dikkatli kullanılmalıdır. Genellikle %2-4'lük konsantrasyonlar tercih edilir.

• Retinoidler (Tretinoin, Tazaroten, Adapalene): Epidermisteki hücrelerin dökülmesini artırarak melanini azaltır ve melanositler üzerinde pigmentasyonu baskılar. Diğer ilaçlarla kombine kullanımı, emilimlerini artırarak klinik etkinliği yükseltir.

• Azelaik Asit: Melanin üretimini baskılar, özellikle epidermal melazmada etkilidir. %20'lik formu yaygın olarak kullanılır.

• Kojik Asit: Melanin üretimini baskılar.

• Diğer Topikal Ajanlar: Monobenzil eterler, arbutin, N-asetil-4-S-sisteaminilfenol, adapalen, Fullerine, C ve E vitaminleri, Meyan kökü (Licorice), Soya ekstreleri, Rucinol, Niasinamid, Ellajik asit, Resveratrol, Dioik Asit, N-Asetil Glukozamin, Silymarin, Gentisik Asit, Flavonoidler (oksiresveratrol, kateşin, gallik asit, aloesin) ve Alfa Hidroksi Asitler (glikolik asit, laktik asit) gibi birçok madde kullanılmaktadır.

Sistemik İlaçlar

• Traneksamik Asit (TA): Plazminojen aktivatörünü inhibe ederek plazmin üretimini azaltır. Plazmin ise prostaglandin E2 ve lökotrienler gibi melanogenezisi artıran maddelerin üretimini tetikler. TA, bu mekanizmaları engelleyerek etki gösterir.

  • Kullanım Şekilleri: Topikal (%2-5), ağız yoluyla sistemik (250 mg günde 2-3 kez, 6 ay) veya lezyonlara deri içi (intralezyonel) enjeksiyon olarak uygulanabilir.

  • Yan Etkiler ve Kontrendikasyonlar: Mide rahatsızlıkları, bulantı, kusma ve adet kanamasında azalma en sık görülen yan etkilerdir. Kan pıhtılaşma sorunları, kalp-koroner damar hastalıkları, gebelik, emzirme ve kan sulandırıcı kullanımı durumlarında kesinlikle kullanılmamalıdır.

• Diğer Sistemik Ajanlar: Pycnogenol (çamdan elde edilen flavonoid), Proantosiyanidin (üzüm çekirdeği vb. ürünlerden elde edilir) ve Polypodium leucotomos (polifenol içerir) gibi takviyeler de kullanılmaktadır.

Kimyasal Peelingler

Melazma tedavisinde amaç, fazla melanini peeling ile atmak ve melanositlerde melanin üretimini baskılamaktır. Riskler nedeniyle genellikle yüzeysel peelingler tercih edilir. Sıklıkla kullanılan ajanlar salisilik asit, Jessner solüsyonu, TCA, tretinoin, rezorsinol ve glikolik asittir.

Lazer Tedavileri

• Q-switched Lazerler: Nd:YAG (1064 nm, 532 nm), Ruby (694 nm) ve Alexandrite (755 nm) lazerler, hiperpigmente alanlardaki melanini parçalamak için kullanılır. Özellikle Nd:YAG lazerler, yüksek etkinlikleri nedeniyle tercih edilir. Lazer uygulamaları sırasında melanositlerin dendrit adı verilen uzantılarının kısaldığı ve hiperpigmente yapıların parçalandığı gözlemlenmiştir. Bu, rengin normale dönmesini sağlar.

• "Karbon Peeling" adı verilen bir yöntemde, lezyon alanına önce Q-switched Nd:YAG lazer uygulanır, ardından karbon jel sürülerek tekrar lazer yapılır.

• Nadiren, tedaviye direnç gelişebilir (rebound melazma). Kullanım hatasına bağlı olarak kalıcı hipopigmentasyonlar da gelişebilir.

• IPL (Yoğun Atımlı Işık): Özellikle epidermal melazmada etkilidir.

• Fraksiyonel CO2 Lazer: Deride mikrotüpler şeklinde ablasyonlar yaparak, aralarında sağlam deri alanları bırakır. Bu yöntem, minimal hasarla melazma tedavisini sağlar.