Stres ve Vücut Üzerindeki Etkileri

Stres, vücudumuzda hem fiziksel hem de duygusal faktörlerle tetiklenebilen karmaşık bir süreçtir. Fiziksel olarak; sıcaklık, soğuk, radyasyon, travma, enfeksiyon veya toksik maddeler strese yol açabilirken, duygusal nedenler de strese sebep olabilir.

Aslında stres, bizi canlı ve aktif tutan, hayatta kalmamız için gerekli bir durumdur. Vücudumuzda moleküler, hücresel, fizyolojik ve davranışsal düzeyde çeşitli etkilere sahiptir.

 

Stresin Cilt Hastalıkları İçin Klinik Önemi

Deri, yaşam boyunca çeşitli stres faktörlerine maruz kalan en büyük organımızdır. Duygusal stres, kaşıntı, terleme, yüzde kızarma ve yanma gibi geçici sorunların yanı sıra, geniş bir yelpazedeki kalıcı deri hastalıklarına da yol açabilir.

Dermatolojik stres hastalığı olarak adlandırılan bu durumlarda, stres, belirtileri tetikler ve şiddetlendirir. Yapılan çalışmalar, atopik dermatit, psoriasis, seboreik egzama, kronik ürtiker, akne, liken planus ve alopesi areata gibi birçok deri hastalığının psikolojik faktörlerle ilişkili olduğunu göstermiştir.

Yoğun stresin, deri immün fonksiyonlarında değişikliklere yol açtığı ve bu değişikliklerin çeşitli reaksiyonlara neden olduğu bilinmektedir. Deri, santral sinir sistemi ile birlikte çalışarak duygusal durumumuzu yansıtan bir organdır. Aynı zamanda, sistemik strese yanıt olarak çeşitli medyatörler üretme ve steroid sentezleme kapasitesine sahip güçlü bir dokudur.

Deri hastalıklarının seyrinde, stresin yönetilmesine yönelik psikolojik veya farmakolojik müdahalelerin etkinliği kanıtlanmıştır.

Yaşam boyunca karşılaşılan psikolojik stres, bir uyaranla başlar ve beynimizde bir reaksiyona neden olur. Bu reaksiyon, daha sonra bağışıklık, endokrin ve sinir sistemleri gibi fizyolojik sistemlerde bir stres yanıtı oluşturur. Aslında bu yanıt, hayatta kalmak için geliştirilmiş bir mekanizmadır. Kronik stres durumunda ise vücutta enerji depolama reaksiyonu meydana gelir.

Stres yanıtı aynı zamanda, iltihabi, otoimmün ve alerjik birçok hastalığı da tetikleyebilir. Psoriasis, sistemik lupus eritematozus, romatoid artrit, diyabet, Addison hastalığı ve otoimmün tiroid hastalıkları gibi durumlarda prolaktin seviyelerinin arttığı görülmektedir.

Stresin Deri Sağlığına Etkileri

Birçok hormon, derideki stres yanıtında rol oynar; bunlar arasında prolaktin, serotonin, melatonin, tiroid hormonları ve katekolaminler bulunur.

Yapılan araştırmalar, psikolojik stresin deri üzerindeki dengesini bozduğunu kanıtlamıştır. Şiddetli stresin; deride iltihabı tetiklediği, kıl büyümesini etkilediği veya deneysel olarak atopik dermatit gibi durumları uyardığı gözlemlenmiştir. 

Stresin Hastalıklarla İlişkisi

Stres yanıtı, birçok hastalıkta rol oynamaktadır. Romatoid artrit, hipotiroidi, sistemik lupus eritematozus, Sjögren sendromu, alerjik astım, atopik dermatit, fibromiyalji ve Crohn hastalığı gibi durumlarda, hiporesponsive HPA aksı anormallikleri gözlenmiştir.

Bu durum, psoriasis gibi iltihabi deri hastalıklarında da önemlidir. Psoriasis hastalarının yaklaşık %60'ı, psikolojik stresin hastalıklarını tetiklediğini veya kötüleştirdiğini belirtmektedir. Anksiyete düzeyi yüksek olan hastaların tedaviye daha kötü yanıt verdiği, ancak bilişsel-davranışçı terapinin tedavi yanıtını artırdığı gösterilmiştir.

Stres ve Deri Üzerindeki Etkileri

• Deri Kök Hücre Hasarı: Stres, derinin kendini yenileme sürecinde rol alan kök hücreleri etkileyebilir. Örneğin, saç beyazlaması veya alopesi areata (saç kıran) gibi durumlarda stres, melanosit kök hücrelerini etkileyerek vitiligo gibi pigment kaybına yol açabilir.

• Otoimmün Hastalıklar: Stres, birçok otoimmün hastalığın belirtilerini artırabilir. Otoimmün tiroid hastalıkları, romatoid artrit, alopesi areata, kontakt dermatit ve kronik ürtiker gibi durumlarda stresle birlikte hastalığın şiddetinin arttığı görülmektedir. 

Stresin İlişkili Olduğu Deri Hastalıkları

Stresin tetiklediği veya şiddetlendirdiği kanıtlanmış birçok cilt hastalığı bulunmaktadır:

• Psoriasis (sedef hastalığı) ve psoriatik artrit

• Akne ve sebore

• Alopesi areata (saç kıran)

• Liken planus

• Atopik dermatit

• Alerjik rinit ve dermografizm

• Ürtiker (kurdeşen)

• Vitiligo

Stres ve Deri Testleri

• Akut stres (1 saate kadar) döneminde, stres hormonlarının etkisiyle deri testlerinin sonuçları daha belirgin hale gelebilir.

• Kronik stres (birkaç saat, gün veya hafta süren) ise, bağışıklık sistemini baskılayarak deri testlerindeki yanıtları azaltabilir.

Tedavi Yaklaşımı

Stresle tetiklenen deri hastalıklarının tedavisinde henüz spesifik bir ilaç bulunmamaktadır. Ancak psikolojik müdahaleler, antidepresan veya anksiyolitik (kaygı giderici) ilaçlar, kronik deri hastalıklarının mevcut tedavisine yardımcı olabilir.