Tırnak batması, toplumda %20 görülme sıklığı ile yaşam kalitesini etkileyen bir tıbbi problemdir. Tıbbi literatürde bu durum, "ingrowing nail" ya da "onikokriptozis" olarak tanımlanmaktadır.

Tırnak batması, tırnak plağının tırnak çevresindeki yumuşak destek dokularının içerisine doğru büyümesi ve batmasıdır. Tırnak, çevre dokularda bir yabancı cisim gibi davranarak dokularda inflamasyona (iltihaplanmaya) neden olur. Bu inflamasyon, kendisini şişme, kızarıklık, sıcaklık artışı ve ağrı gibi belirtilerle belli eder. Bazı hastalarda yoğun kokulu akıntı gelişebilir.

Zamanla bu klinik belirtilere ödem ve doku büyümesi eklenerek tırnak çevre dokusu, tırnağın üzerini tamamen kaplar. Bu durum, tırnağın daha fazla batmasına yol açan bir kısır döngüye neden olmaktadır. Enfeksiyonlar ile şikayetler daha da artmaktadır.

Bu sürecin uzamasıyla batan kısımda granülasyon denilen sert bir doku büyümesi gelişmektedir. Şikayetler bazı dönemlerde azalmakta, bazen de kişinin günlük aktivitesini kısıtlayacak düzeyde artmaktadır.

Bu durum sıklıkla ayak başparmak tırnaklarında gözlenmektedir.

Tırnak batmasına (onikokriptozis) yol açan nedenler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Ayakkabı ve Travma Kaynaklı Nedenler

• Ayak yapısına uygun olmayan, ön tarafı dar ve yüksek topuklu ayakkabı kullanılması.

• Ayak parmaklarının sürekli travmalara maruz kalması (sporcular vb.).

Tırnak Bakımı ve Kesimi Hataları

• Kötü ayak bakımı koşulları.

• Ayak tırnaklarının kısa, yuvarlak ya da V şeklinde dar kesilmesi, yanlış pedikür uygulamaları vb.

Genetik ve Yapısal Faktörler

• Genetik olarak tırnakların ince ve düz olması.

• Ailesel ayak tırnak batıkları (yatkınlık).

• Aşırı terleme (nem).

Tıbbi Durumlar ve İlaç Kullanımı

• Gebelik gibi hormonsal süreçler.

• Aşırı kilo alma.

• Tırnak mantar hastalıkları (onikomikozlar).

• Şeker hastalığı, tiroid hastalıkları, böbrek ve kalp hastalıklarına bağlı olarak ayaklarda ödem gelişimi.

• Bazı ilaçların kullanımı: İsotretinoin gibi A vitamini ilaçlarının kullanımı; retinoidler, antifungaller, siklosporin ve bazı kemoterapötikler.

Tırnak Batmasının Klinik Sınıflandırması

Tırnak batması klinik olarak hafif, orta ve şiddetli olmak üzere derecelendirilebilir.

Hafif Tırnak Batması

Hafif tırnak batmasında tırnak kenarında deride kızarma, ödem ve üzerine basılınca ağrı mevcuttur.

 

Orta Şiddette Tırnak Batması

Orta şiddetteki tırnak batmasında, tırnak kenarı derideki kızarma ve ödem fazladır ve iltihaplı akıntı gözlenir. Hastanın sürekli ağrısı vardır. Tırnak kenarındaki yumuşak dokular hafif de olsa büyümeye başlamıştır.

Şiddetli Tırnak Batması

Şiddetli tırnak batmasında, yukarıdaki klinik tabloya ek olarak tırnak kenarındaki dokular aşırı büyümüştür (granülasyon dokusu oluşumu).

 

Tırnak Batmasının Klinik Tipleri

Tırnak batmasının (onikokriptozis) birçok klinik tipi tanımlanmıştır:

Çocukluk Dönemi Ayak Başparmak Tırnak Batması

Bazı çocuklarda doğuştan büyük ayak başparmak tırnağı bulunmakta ve bu çocuklarda erken tırnak batmaları gözlenmektedir.

 

Tırnak Kenarının Büyümesi (Hipergranülasyonlu Tırnak Batması)

Uzun süre devam eden tırnak batmaları sonucu tırnak kenarında büyüme (granülasyon dokusu) oluşmaktadır. Tırnak normal ya da hafif batmıştır, ancak problem daha çok tırnak kenar dokusunun büyümesinden kaynaklanmaktadır. İkinci parmağın başparmakta büyüyen dokuya bası yapması, bu alanda inflamasyonun (iltihabın) daha da artmasına neden olmaktadır. Bunun azaltılması için parmak arası silikon uygulaması oldukça etkilidir.

Tırnak kenarı büyümesi ile birlikte tırnak batması tedavisinde; özellikle büyüyen yan kısımdaki tırnak kenarı deri ve deri altı destek dokuları, batan tırnak ve matriksin daraltılması birlikte ele alınmaktadır.

Pincer (Kerpeten) Tırnak ya da Kenarları Kıvrılmış Tırnak

Tırnak, uzunlamasına ekseni üzerinde uca geldikçe artacak şekilde enlemesine kıvrılmakta ve adeta kerpeten görünümüne kavuşmaktadır. Klinik ilerlediğinde tırnak yatağı, tırnak oluğu içerisinde kalmaktadır. Başlangıç klinik döneminde çok ağrılı değildir.

İki klinik formu tanımlanmıştır:

1. Birinci Form: Çok sayıda tırnak simetrik olarak tutulmaktadır. Pincer nail dışında, ayak başparmaklarında dışa, diğer parmak tırnaklarında ise içe açılanma gözlenmektedir.

2. İkinci Form: Daha çok başparmak tırnakları etkilenmekte ve asimetrik tutulum gözlenmektedir.

Tedavi Yöntemleri

• Hafif Olgular: Kliniğin hafif olduğu olgularda sadece tırnakların yumuşatılması, kalınlıklarının azaltılması ve derin ayakkabı tercih edilmesi yeterlidir.

• İleri Olgular (Konservatif): İleri klinik olgularda, tırnakların enine olan kıvrılmasını mekanik olarak önleyebilmek ve tedavisi için tırnak üzerine özel aparatlar (tel/bant) kullanılmaktadır.

• İleri Olgular (Cerrahi): İleri pincer nail deformasyonlarında cerrahi yöntem uygulanmaktadır.

  • Tırnak plağının üçte ikisi ($2/3$) alınmaktadır.

  • Tırnak yatağının tam ortasına insizyon (kesi) yapılarak tırnak altı kemikteki deformasyon düzeltilmektedir.

  • Sonra bu kesi dikilmektedir.

  • Tırnak kenar katlantılarından parmak altına dikiş atılarak tırnak yatağındaki daralma açılmaya çalışılmaktadır.

Parmak Ucu Tırnak Batması (Distal Tırnak Batması)

Ayak başparmağının uç kısmındaki doku, tırnak düştükten sonra (tırnak altı kanaması, tenis tırnağı gibi nedenlerle) tırnağın önünde adeta bir engel/duvar oluşturmaktadır. Bu durum, zamanla tırnağın uç kısımda batmasına neden olur.

Normalde yürüme sırasında başparmak ucu yukarı hareket eder. Tırnak desteği olmadığında bu hareket daha fazla gerçekleşir. Özellikle kilo artışlarında bu durum daha sık gözlenmektedir.

Tedaviye İlişkin Not

Tırnak yatağında ve tırnak kökünde kalıcı işlemler yapılmadığı sürece, sadece tırnak çekimi yapılması kalıcı sonuç vermemektedir.

Harpoo-Zıpkın Tırnak Batması

Harpoo-Zıpkın Tırnak Batması, yetersiz tırnak kesimi ya da tırnak kenarındaki spikülün (küçük batık parça) alınmaması sonucu, uzamasıyla birlikte tırnak ucuna batarak reaksiyon yapmasından kaynaklanan özel bir formdur.

Tırnak Proksimalinde Batma, Retronişi

Tırnak Batması Tedavisi

1. Evre ya da Hafif Tırnak Batması

Bu evre, tırnak kenarında kızarıklık, şişme, hafif ısı artışı ve dokunma ile ağrı mevcutken, püy (akıntılı iltihap) olmaması ile karakterizedir.

Tedavi Yöntemi

Bu evrede aşağıdaki tedavi uygulanmaktadır:

Tırnağın batan kısmı yabancı bir cisim gibi davrandığı için öncelikle bunun çıkarılması gerekmektedir. Bunun için steril ve uygun enstrümanlar ile çevre dokulara zarar vermeden tırnak kenarındaki sert doku ("spikül") çıkarılır.

Ev Bakımı ve İlaç Uygulaması

Günde iki defa ayakların sıcak suda 10-20 dakika bekletilmesi ve sonrasında antibiyotikli ilaçların sürülmesi oldukça etkili bir yöntemdir. Batma alanına hidrojen peroksit ya da povidon iyot kullanılabilir.

Altta Yatan Nedenlerin Tedavisi

Altta yatan aşırı terleme ve mantar hastalıkları (onikokomikoz) tedavi edilmelidir.

Tüp Uygulaması (Tırnak Kanalı Açma)

Vinil serum tüpleri, aşağıdaki gibi boylamasına kesilerek ve steril ortamda (hatta lokal anestezi yapılarak) batan tırnak kenarına yerleştirilebilir. Sonrasında tüpler flaster ya da siyanoakrilat (cyanoacrylate) ile yapıştırılmaktadır.

Tırnak Batmasında Destekleyici Uygulamalar

Yıkamalar sonrası, tırnak köşesine pamuk parçalarının konulması önerilebilir. Bu işlemden önce, diş iplikleri yardımıyla tırnak köşeleri hafifçe yukarı kaldırılabilir.

Tırnak Düzeltme Sistemleri (Ortotezi)

Tırnakların üzerlerine tırnak telleri ya da esnek aparatlar olarak bilinen aparatlar konulabilir ya da yapıştırılabilir.

Tırnak Batması İçin Bantlama Yöntemi

Parmağa, flaster gibi yara bantları iki taraftan yapıştırılarak tırnak batması tedavisi önerilebilir.

Akrilik Tırnak Uygulaması

Akrilik tırnak uygulaması yapılabilir.

Öncelikle, tırnağın batan kısmı ve spikülü (batık parçası) alınır. Bu işlemden 3-4 gün sonra bu kısma akrilik tırnak yapılır.

2. Evre ya da Orta Derece Tırnak Batması

Bu evrede parmakta kızarıklık, ağrı ve şişme artmıştır. Püy (iltihaplı akıntı) nedeniyle akıntının rengi sarı olabilir. Enfeksiyon nedeniyle ateş görülebilir.

Tedavi

Bu dönemde hemen müdahale yapılmaz. Hasta, antibiyotik tedavisi sonrası müdahale edilir. Tedavide, 1. Evre işlemleri daha uzun süre uygulanır.

3. Evre ya da Şiddetli Tırnak Batması

Kızarıklık, ağrı ve şişme çok fazladır. Şişliğin yanında granülasyon dokusu gelişerek tırnağın batan kısmını tamamen örtmüştür.

Tedavi

Bu aşamada tırnağa yapılacak müdahale iki türlüdür:

1. Tırnağın Daraltılması (Tırnak Kalacak Şekilde Cerrahi): Cerrahi veya lazer ile tırnağın batan kısmı, tırnak kenarında büyüyen deri ve tırnağın batan kısmına uyan tırnak yapım yeri olan matriks (matrisektomi) çıkarılarak dikişler ile tekrar yapılandırılır. Buradaki asıl amaç tırnağın daraltılmasıdır.

2. Tırnağın Tamamen Alınması: Tırnak ve tırnak kökü tamamen alınarak hiç çıkmaması sağlanır. Bu, en son tercih edilmesi gereken yöntemdir.

Tırnak Batmasında Cerrahi Müdahaleler

Tırnak Daraltma ve Yeniden Şekillendirme

Cerrahi müdahale lokal anestezi ile yapılmaktadır. İşlem sırasında tırnak, tırnak yatağı ve tırnak kökü cerrahi olarak yeniden şekillendirilir. Tırnak kökü, kenar kısımlarından cerrahi olarak alınarak tırnak daraltılmaktadır.

Tırnak Batmasında Lazer Tedavileri

Lazer tedavisi, cerrahi tedavi gibi yine lokal anestezi altında yapılmaktadır. Cerrahi yöntemden uygulama olarak tek farkı, işlemin daha kontrollü yapılması ve tedavi sonrası başarı şansının daha yüksek olmasıdır.

Lazer Uygulamasının Aşamaları

Lazer ile tırnağın batan kısmı alınır. Ayrıca, büyüyen tırnak kenar dokuları lazerle temizlenir. Hatta tırnak yatağı ve tırnak kökünün bu kısmı lazer ile yakılarak tırnak yatağına göre tırnak daraltılmaktadır.

Detaylı Uygulama Açıklaması (Renklere Göre Sınıflandırma):

• Siyahla Sınırlanan Alan: Tırnağın siyahla sınır çizilen alanı CO2 lazer ile alınmaktadır.

• Kırmızıyla Çizilen Alan: Kırmızı ile çizilen alan lazer ile kesilmekte ve önceden çarpı ile işaretlenmiş noktadan tırnak yapım merkezi (matriks) lazerle yakılarak çıkarılmaktadır.

• Sarı Sınır: Tırnak kenarında büyüyen kısım sarı sınırına kadar lazer ile kesilmektedir.

• Beyazla Simgelenen Alan: Beyaz olarak simgelenen alandaki tırnak kenarı, tırnak yapım merkezi ve tırnak kenar derisi çıkarılmaktadır.

Sonrasında özel dikişler ile bu dokular dikilmektedir. Bu uygulama ile tırnak kalıcı olarak daraltılmış olmaktadır.

Fenol ile Kimyasal Koterizasyon Uygulaması (Fenolizasyon)

Fenolizasyon uygulamasında, tırnak matriksine (köküne) batmanın olduğu alana %88'lik fenol uygulanarak tırnak kalıcı olarak daraltılmaya çalışılır. Hasta ve uygulanma şekli açısından son derece güvenlidir.

Fenolizasyonun Avantajları

Fenolizasyon uygulamasının avantajları arasında şunlar sayılabilir:

• Matrikste istenilen kalıcı nekrozun (doku ölümü) gelişmesi.

• Fenolün dezenfektan etkisi.

• Fenolün, işlem sonrasında başlayan ve uzun süren anestezik (ağrı kesici) etkisi.

Uygulama Şekli

1. Anestezi ve Turnike: Cerrahi uygulamalarda olduğu gibi lokal anestezi uygulanır. Turnike mutlaka uygulanmalıdır, çünkü uygulama alanındaki kanama fenolün etkinliğini azaltmaktadır.

2. Ön Temizlik: İlk olarak batan tırnak bölümü, spikül ve granülasyon dokusu cerrahi olarak çıkarılır.

3. Fenol Uygulaması: Pamuk aplikatörler ile %88'lik fenol solüsyonu, 3-4 dakika boyunca matrikse uygulanır.

4. Sonrası Bakım: Sonra alan serum fizyolojik ile yıkanır ve steril gazlı bezler ile kurulanır. 3-6 hafta içerisinde klinik iyileşme, iyi bir bakım ile sağlanır.

Alternatif Kimyasal Ajanlar

Fenol dışında %20'lik ferrik klorür, %10 sodyum peroksit ve %100 TCA (Trikloroasetik Asit) kullanılabilmektedir.

 

Tırnak Batmasından Korunma Yöntemleri

Tırnağınız hangi nedenle batarsa batsın, aşağıdaki yöntemlere dikkat ederek batık oluşumunu önleyebilirsiniz:

Tırnak Kesimi ve Bakımı

• Tırnağınızı kesinlikle çok kısa kesmeyin.

• Tırnak kenarlarını oymayın, pedikür salonlarında temizletmeyin veya törpületmeyin.

• Tırnaklarınızı kenarları düz, kare şeklinde ve hafifçe uzun bırakın.

• Doğal sınırın üzerinde tırnağın aşırı uzatılması, yürürken ayakkabının ucuna yüklenme yapacağı için uygun değildir.

• Temiz, kenarları aşırı kısaltılmamış, normal uzunlukta, kare ve düz bir tırnak kesmeye çalışın.

Ayak Hijyeni

• Ayaklarınızı ılık su ve sabunla yıkamak faydalıdır (ikincil enfeksiyonu ve terli kalmasını engellediği için), ancak yıkama sonrasında ayaklarınızı ıslak bırakmayın.