- Gösterim: 475
Islak mendiller başlangıçta kişisel bakım ürünleri olarak geliştirilmişti ancak zamanla günlük kullanım için vazgeçilmez bir ürün haline geldi. Yeni doğan ve bebeklerde ıslak mendil ve ıslak havlulaları yaygın olarak kullanıyoruz. Üretici firmalar ve endüstriyel pazar bu ürünlerin diğer deri temizleme yöntemlerinden(su, pamuk, normal bez..vb) pişik ve deri temizliğinde üstün olduğunu kabul ediliyor. Benzer ifadeleri endüstrinin finanse ettiği bilimsel makallelerde ve sağlık personelinin rol aldığı reklamlarda da görmekteyiz. Bu ürünlerin içeriklerine bakıldığında yenidoğan ve bebeklerde alerjen ve deride iritasyon yaptığını bildiğimiz; linalool gibi kokuların, kokamidopropil betain gibi sülfaktanların, formaldehit salgılayan koruyucuların, metilizotiyazolinon ve metilkloroizotiazolinon gibi diğer koruyucuların olduğunu görmekteyiz. Tüketim açısından yanıltıcı olabilmekle birlikte alerjen ve irtianların etiketlerde tam listelenmedikleri düşünüldüğünde bu ürünlerin kulanımında dikkatli olunmalı. Ayrıca ıslak mendil-havlularda bir markanın ürün içerikleri pazarlandığı ülkeye göre büyük farklılıklar göstermekte.
Yeni doğmuş bir bebeğin cildi yetişkin cildinin olgunluğuna sahip değil ve cilt bariyeri gelişimi yaklaşık 12 aylık olana kadar devam eder. Yeni doğan derisinde stratum korneum daha ince, su tutma kapasitesi daha az ve deri yüzeyinde asit manto oluşmadığı için nötr pH'a sahiptir. 2-4 hafta sonra pH daha asidik hale gelir (asit manto) ve su tutma özelliği artarak daha hidrate olmakta. Deri yüzeyinde fizyolojik asitik pH deri mikroflorasını korurken patojen mikroorganizmların çoğalmasını engellemekte. Fizyolojik pH aynı zamanda stratum korneum oluşumunda ve hücresel döngüde rol alan enzimatik süreçleride dengeler.
Yaşamın ilk birkaç ayında cildin olgunlaşması ile epidermal bariyerde de ilerleyici değişiklikler gözlemlenir. Cilt olgunlaştıkça sağlıklı ve fonksiyonel ideal beriyer parametrelerine ulaşılır; epidermal su kaybının azalması, cilt yüzeyinde fizyolojik asitik pH ve stratum korneum hidrasyonu gibi. Bu parametrelerde bozulma bebek bezi egzaması gibi cilt reaksiyonlarının gelişimini etkilediği görülmekte.
Yeni doğanda ve bebeklerde bez bölgesinin temizliği ve bakımının cilt bariyer fonksiyonunu korunmasında son derece önemli olduğunu biliyoruz. Bebek bezi egzamaları; bez bölgesinde basit bir inflamasyona bağlı döküntülerden deri bütünlüğünü bozulduğu erezyon ve ülserlere kadar geniş yelpazede bir klinik göstermekte. Doğum sonrası ilk 4 haftasında yenidoğanların % 25 inde görülmekte ve 9-12 yaşa kadar bu yüksek oranlar ile devam etmekte. Bez egzamaları temas egzamaları gibi değerlendirlilir ve alerjik ve iritan olamak üzere ikiye ayrılabilir.
Bebek bezi egzamalarının büyük bir çoğunluğu iritasyon yapan maddelerin uzun süreli deri ile temasından kaynaklanmakta. İritan başlıca maddeler dışkı ve idrar. İdrardaki amonyağın bez belgesinde uzun süreli teması cilt pH alkali yaparken dışkıda bulunan ve sindirim enzimleri olan proteolitik ve lipolitikler bu alkali ortamda aktif olarak stratum korneumun bütünleyici yapısı ve bariyer durumunu bozmakta. Ayrıca bez bölgesinin katlantılı yapısı ve kapalı kalmasından kaynaklanan fiziksel olumsuzluklar egzamanın gelişmesini kolaylaştırmakta(daha detaylı bilgi için...).
Bebek bez egzamalarının alerjen maddenin temasından kaynaklanan ve genellikle tip IV aşırı duyarlılık reaksiyonu ile gelişen alerjik formunda klinik benzerdir. Ancak burada sıklıkla alerjenler olarak; bez, ıslak mendil, bez bölgesi cilt bakım ürünleri ve kullanılan topikal ilaçları görmekteyiz. Bez yapısında bulunan boya, elastik ve yapışkan maddeler, ıslak mendillerde bulunan koku, koruyucular(metilkloroizotiyazolinon, metilizotiyazolinon, formaldehit ve formaldehit salgılayan kimyasallar, paraben ve alkoller) sık alerjenler olarak tanımlanmakta.
Bez bölgesi derisinden dışkı ve idrar artıklarının uzaklaştırılması ve genel cilt temizliğinde yaygın olarak kullanılan ıslak mendil ve havlular basitçe bir kağıt tabaka ve kağıda emdirilmiş losyondan oluşmakta. Günümüzde nerede ise tümünde kağıt olarak sentetik fiberler-elyaf kullanılmakta(yumuşak, minimal aşındırıcı, bez benzeri). İçerdikleri losyonlar %90'ın üzerinde su ve düşük düzeyde aktif maddeler, hafif yüzey aktif maddeleri-sülfaktanlar, koku, antimikrobiyaller, koruyucu maddeler ve az miktarda yumuşatıcılar içermekte(daha detaylı bilgi için...).
Bebeklerde bez bölgesinin temizliğinde ıslak mendil ve havluların eskiden beri kullanılan su ve pamuk/pamuklu bezlere göre daha kullanışlı ve hiyjenik oldukları klinik çalışamlar ile gösterilmiş(çalışmaların çoğunun üretici firmalar tarafından finanse edilmesi bir olumsuzluk olmakla birlikte). Klinik çalışmalar atopik dermatitis gibi duyarlı ciltleri olan çocuklarda, ishal gibi aşırı dışkının deri ile temas ettiği durumlarda, bez egzamasının destek tedavisinde ve korunmasında yapılmış. Bu ürünlerin su ve pamuk/pamuklu bezlere bir alternatif olarak kullanılabileceği öne sürülmekte. Ancak son çalışmalar cilt yüzeyi pH'ı, epidermal su kaybı ve deri mikrobiyal florası temel olarak alınarak karşılaştırmalı olarak yapılmış ve iki temizleme yöntemi arasında herhangi bir fark bulunamamıştır. Islak mendiller bir alternatif ancak çok daha ideal bir ürünler değil.
Son yıllarda ıslak mendil ve havlularda alerjen içeriklerin azaltılmasına ve ürün pH tamponlanmasına rağmen bu ürünler bez egzamasnında en önemli alejen kaynak olma özelliklerini korumakta. Alerjen içeriğin tekrarlayan teması bez egzamlarına neden olurken mevcut bez egzaması kliniğini alevlendirebilir. Bez egzamasının klinik şiddeti ve klinik belirtilerin dağılımı sıklıkla alejene maruz kalma süresi ve sıklığı ile ilişkilidir.
Islak mendil ve havlularda iritan ve alerjen içerikler;
Formaldehid ve formaldehide dönüşen maddeler
Islak mendiller - havlularda ürün içeriğinde formaldehidlerin varlığı önemli. Formaldehidler ürün içeriğinde koruyucu olarak kullanılmakta. 2019'da ABD yapılan bir araştırma bu ürünlerin dörtte birinde formaldehid ve formaldehide dönüşen maddelerin varlığı gösterilmiş(maalesef ürün etiketlerinde listelenmiyor). Bu ürünlerde en sık formaldehide dönüşen maddeler; bronopol ve DMDM hidantoin. Formaldehid ve formaldehide dönüşen maddelerin varlığı ürünün ambalajında kullanılan malzemelerden yada kontaminasyondan kaynaklanma olasılığı ileri sürülsede bu içerikler bez egzamalarına neden olmakta. Bronopol ürün etiketlerinde 2-bromo-2-nitropropane-1,3-diol olarak tanımlanmakta.
Koku maddeleri
Islak mendil ve havlu ürün içeriiğnde ikinci problemli grubu kokular oluşturmakta. Bunlar deride alerjik yada iritan reaksiyonlara neden olabilmekte. Kokular genellikle üç gruba ayrılır: sentetik kokular ve esansiyel yağlar, koruyucular ve son olarak kompozitler ve bitkisel özler. Bunlar ürün içeriklerinin etiket tanımlarında "koku" tam olarak tanımlanmadıkları için kokusuz bir ürün satın almak isteyen tüketiciler için yanıltıcı olabilmekte. Ayrıca ürünler etiketlenirken koku etken madde konsantrasyonları %0,001'i aşmadığı sürece listelenmez. Bu nedenle %0,001'den daha düşük konsantrasyonlarda alerjik ve irtiasyon yapabilen maddeleri ürün etkiletlerinde göremiyebiliriz(gizli kokular).
- ıslak mendil ve havularda koku alerjenleri araştırmalarında en sık koku maddesi alerjeni olarak aloe veraların olduğu bulunmuş.
- papatya ve kadife çiçeği koku ve aynı zamanda cilt sakinleştirici özellikleri nedeniyle bebek mendillerinde de kullanılmakta. İçeriklerindeki seskiterpen laktonlar, alfa-bisabolol gibi alkoller ve yağlar alerjik duyarlılığıa neden olmakta. Papatya % 30% bisabolol ve 0.3% linalool içermekte.
- linalool en sık koku alerjenlerinden birisi. Papatyada %0,3 konsantrasyonda bulunur.
- ayçiçek içerikleri ıslak mendillerde sık kulanılmakta. Seskiterpen lakton içerikleri ile alerjik reaksiyonlara azda olsa neden olabilmekte.
Koruyucu Maddeler
Ürünlerde mikrobiyal kontaminasyonu önlemek için koruyucu maddeler kullanılır ve bunlar diğer alerji nedenleri arasında.
- ıslak mendil ve havularda en sık kullanılan koruyucu "metilizotiyazolinon-methylisothiazolinone" dur ve 2013 yılında Amerikan Kontakt Dermatit Derneği tarafından "Yılın Temas Alerjeni" olarak adlandırılmış.
- yukarıda ayrı başlıkta anlatılmaya çalışılan formaldehid diğer bir koryucu içeriği ve 2015 yılında Amerikan Kontakt Dermatit Derneği tarafından "Yılın Temas Alerjeni" olarak adlandırılmış.
- diğer bir alerjen koruyucu "iyodopropinil bütilkarbamat-Iodopropynyl butylcarbamate" dir. Bebeklerde ve kozmetiklerin temizliğinde kullanılan ıslak mendillere bağlı alerjilerden sorumlu olabileceği düşünülmekte.
- günümüzde en yaygın kullanılan koruyucular parabenler(Methylparaben, ethylparaben, propylparaben). Parabenler xenoestrojen olarak kabul edilir. Başka bir deyişle, bu kimyasallar vücudunuzdaki östrojen hormonunu taklit ederek vücudunuzdaki östrojen reseptörlerini bağlanır. Meme kanseri başta olmak üzere yan etkileri nedeni ile son yıllarda tüm kozmetiklerde kullanımlarına sınırlamalar getirilmiştir.
- parabenler yerine etilheksilgliserin-ethylhexylglycerin kullanılmaya başlanmış ancak düşük riskleri ile buda alerjendir.
- son yıllarda alerjik potansiyelleri daha düşük Fenoksietanol-phenoxyethanol, sodyum benzoat-sodium benzoate E221, sorbik asit türevleri kullanılmakta.
- bir diğer koruyucu içeriği sodyum hidroksimetilglisinat- sodium hydroxymethylglycinate (SHMG) olup alerjendir.
Sülfaktan maddeler
- ıslak mendillerde irtiasyon özellikleri yüksek anyonik sülfaktan-detarjan yerine "cocamidopropyl betaine (CAPB)" kullanılmaya başlanmış. Ancak buda 2004 yılında "Yılın Temas Alerjeni" olarak adlandırılmış.
- alkil glukozidler yumuşak sülfaktanlar olarak tanımlanmış ve ıslak mendil ve havlularda yaygın olarak kullanılmakta. Özellikle desil glukozid-decyl glucoside en sık alerjen olanı. Diğer glukozidler olan "lauryl glucoside ve coco-glucoside" kozmetik temizleme mendillerinde sık kullanılmakta.
2015 yılında yapılan bir çalışmada; 65 ıslak mendil içeriğinde analitik çalışmalar yapılmış ve 25 tanesinde Avrupa Birliği tarafından kısıtlanan ve yasaklanan ürünler içerdiği gösterilmiş( limonen, benzil alkol, linalool ve fenoksietanol gibi).
2012 yılında bez egzamlarında en sık alerjenler listenmiş; merkaptobenzotiyazol-mercaptobenzothiazole (kauçuk kimyasal), sikloheksiltiyoftalimit- cyclohexylthiophthalimide(kauçuk kimyasal), tekstil boyaları- dispers dye, p-tert-bütilfenol-formaldehit reçinesi - p-tert-butylphenol-formaldehyde resin (tutkal) ve sorbitan seskioleat - sorbitan sesquioleate(yüzey aktif madde ve emülgatör). Bu kimyasal maddelerin nemli olan bez bölgesinde daha duyarlandırıcı olduklarını ve bez-ıslak mendilde daha yoğun kullanıldıklarını görmekteyiz.
Yeni doğan ve bebeklerde bez bölgesinin temzilenmesi son derece önemli. Ancak temzileme sırasında iritan ve alerjen maddeler kullanılmamalıdır. Bu nedenle bezler, ıslak mendiller ve havlular ideal temizleme standartlarında olmalı ve içerikleri tahriş edici ve alerjen içermemelidir. İdeal bir ürün tüm içeriklerini etiketinde belirtmeli, yanıltıcı ifadeler olmadan listelenmelidir. Ürün içerikleri güvenlik ve etkinlik açısından değerlendirilerek yasal yaptırımlar uygulanmalı, ürün içerikleri iritan ve alerjen kimyasal maddeler ile ilgili bağımsız bilimsel çalşmalar ile kontrol edilerek yenilenmelidir.