Çocuk bezinin temas ettiği alanda gelişen inflamatuvar reaksiyona çocuk bezi dermatiti veya diaper dermatit adı verilmektedir. Yenidoğan ve bebeklerde en sık görülen cilt hastalıkları içerisinde yer alır. Son yıllarda tek kullanımlık ve daha emici çocuk bezlerinin kullanımı ile sıklığı azalmıştır.

En sık $9-12$ ay arasında bebeklerde görülmekle birlikte, idrar veya dışkısını tutamayan yetişkinlerde de görülebilmektedir. Klinik olarak genital alan, kalça, uyluğun üst kısımları ve hatta karın alt kısmı etkilenmektedir.

Gelişim Nedenleri

Diaper dermatitinin gelişmesinde rol oynayan nedenler şunlardır:

Mekanik ve Fiziksel Faktörler

• Sürtünme ve Derinin Sürekli Islak Kalması: Bunlar derinin doğal koruyucu bariyer fonksiyonunu azaltmakta, hatta ortadan kaldırarak tahriş edici maddelerin deri tarafından emilimini artırmaktadır.

Kimyasal Faktörler

• İdrar ve Dışkı (Feçes): Dışkı içerisindeki sindirim enzimleri (proteazlar ve lipazlar gibi) ve idrardaki amonyak, derinin $\text{pH}$ seviyesini yükselterek deride tahrişe (iritasyona) neden olmaktadır.

• İshal: İshal ile bağırsak geçişinin hızlanması, dışkıda daha fazla enzimatik maddenin kalmasına ve bunların bez bölgesinde daha fazla tahriş yapmasına neden olur.

• Kimyasal Tahriş Ediciler: Sabunlar, deterjanlar ve antiseptikler durumu artıran faktörler olarak rol oynamaktadır.

Enfeksiyöz Faktörler

• Candida albicans: Bez bölgesinde en fazla görülen ve tahrişten $48-72$ saat sonra hemen deri yüzeyinde çoğalan mikroorganizmadır. Sistemik antibiyotik kullanımı, immün sistem yetmezlikleri ve diyabet durumlarında bu mikroorganizmanın çoğaldığı daha fazla görülür.

• Bakteriler: Staphylococcus aureus, Shigella, Escherichia coli ve Yersinia enterocolitica diğer bakterilerdir.

• Diğerleri: Ayrıca virüsler (coxsackie, herpes, $\text{HIV}$), parazitler (kancalı kurt, uyuz paraziti) ve diğer mantar etkenleri de nedenler arasındadır.

• Antibiyotik Kullanımı: Yenidoğanda veya bebeklerde geniş spektrumlu sistemik antibiyotik kullanımı (orta kulak enfeksiyonu, üst solunum yolu enfeksiyonu gibi) özellikle rektumda Candida albicans artışına ve dolayısıyla diaper dermatitine neden olmaktadır.

Diğer Faktörler

• Besin Eksiklikleri: Diaper dermatit, çinko ve biyotin eksikliğinin ilk belirtisi olabilmektedir.

• Üriner Sistem Anomalileri: Bu anomaliler idrarın tutulamamasına neden olarak bez bölgesinin daha fazla tahrişine yol açar.

Klinik Belirtiler ve Özel Tablolar

Diaper dermatit tahriş edici bir madde teması ile gelişmiş ise, klinik belirtiler daha sıklıkla bezin temas yüzeylerinde (özellikle genital alan ve kalçada) görülürken, katlantı yerlerinde (kasıklar) belirti yoktur.

Erken ve Kronik Evre

• Erken Evre: Bez alanında kızarıklık, hafif maserasyon (yumuşama) ve ödem görülür. Bu, sıklıkla yenidoğanda $3-12$ haftalar arasında görülmektedir.

• Kronik Evre: Hastalık kronikleştikçe maserasyon belirginleşir ve kızaran alanlarda ülserasyon gelişebilir. Oldukça ağrılı seyretmektedir. Genellikle karın alt kısmı, kasıklar, genital bölge ve kalçada belirtiler gözlenmektedir. Hafif olgularda belirtiler kendiliğinden $3-4$ günde düzelmektedir.

Özel Klinik Tablolar

• C. albicans Enfeksiyonu Eklendiğinde: Bez bölgesi derisinde parlak kırmızı bir lezyon ve onun çevresinde çok sayıda küçük uydu (satellit) lezyon ortaya çıkmakta ise, akla C. albicans yani mantar enfeksiyonlarının eklendiği getirilmelidir.

• S. aureus Enfeksiyonu Eklendiğinde: Klinik tabloya S. aureus enfeksiyonu eklenmiş ise büllöz impetigo olarak tarif edilen vezikül-bül kompleksleri ve bunların patlamış yara alanları görülmektedir. Sıklıkla perianal bölgede belirgin olmaktadır.

• Bağırsak Bakterileri Eklendiğinde: İdrar yaparken ağrı, yanma, genital kaşıntı ve genital alanda ödem klinik tabloya eklenmektedir.

• Jacquet Erooziv Dermatit: Bazı klinik şiddeti ileri düzeyde olan durumlarda açık yaralar gelişebilmektedir. Bu özel klinik tabloya Jacquet eroziv dermatit denilmektedir.

• Granuloma Gluteale Infantum: Kronik diaper dermatitine neden olan faktörlerin uzun süreli devamı ve uzun süreli kortizon kullanımında ise deriden kabarık, kırmızı renkte papülonodüler granülomlar gelişebilmektedir. Bunlara Granuloma gluteale infantum denilmektedir.

Ayırıcı Tanı

Ayırıcı tanıda seboreik dermatit, infantil psoriasis, kandidiyazis, intertrigo, atopik dermatit, akrodermatitis enteropatika akla gelmelidir.

Tedavi

Diaper dermatitinde halk arasında yanlış kullanılan güçlü steroidler veya kına uygulaması nedeniyle ciddi problemler gelişebilmektedir.

Tedavide ilk koşul, diaper dermatitini artıran faktörlerin ortadan kaldırılmasıdır (eliminasyon). Bunun için:

1. Bez Kullanımı: Tek kullanımlık ve yüksek emici özellikleri olan bezlerin kullanımı önemlidir.

2. Sık Değişim: Bez bölgesinin kuru tutulması için çocuk bezlerinin sık sık değiştirilmesi gerekmektedir. Özellikle yenidoğan ve ishal durumlarında $2$ saat arayla bezler değiştirilmelidir.

3. Temizlik: Bezlerin değiştirilmesi sırasında bebeğin altını temizlemek için yalnızca ılık su kullanılmalıdır. Deriyi daha fazla tahriş etmemek için ıslak havlu veya mendil daha az sıklıkla kullanılmalıdır.

4. Kurutma: Yıkandıktan sonra havlu ile kurulamak yerine, hava teması ile kendi kendine kuruması sağlanmalıdır.

5. Bariyer Kremler: Bez bölgesinin tahriş edicilerden (iritanlardan) korunması için her bez değişiminde tüm bez alanına çinko oksit, dimetikon gibi deri üzerinde bariyer oluşturan kremler kullanılmalıdır.

İlaç Tedavisi

• Hafif Olgular: Çinko oksit, dimetikon gibi deri üzerinde bariyer oluşturan kremlerle tedavi edilebilir.

• İnatçı Olgular: Hafif etkili topikal steroidlerin (örn.; hidrokortizon) kısa süreli uygulamaları faydalıdır. Mümkünse $3$ gün, gerekirse $2$ haftayı geçmeyecek şekilde kullanılmalıdır.

• Enfeksiyon Tedavisi: Eğer egzama alanına bakteriyel veya fungal enfeksiyon eklenmişse, bunlara yönelik topikal tedavi başlanmalıdır.

• Candida Tedavisi: Candida enfeksiyonu varsa, ilk tercih topikal antifungaller olmalıdır. Buna rağmen döküntüler azalmaz ve $3$ günden fazla devam eder ise oral nistatin içeren sistemik ilaçlar eklenebilir.