Potasyum, hayatın olmazsa olmaz elementlerinden biridir. Potasyum olmadan vücut işlevleri sağlıklı çalışmaz. İnsanlar, hayvanlar ve bitkiler yaşamlarını sürdürebilmek için potasyuma ihtiyaç duyar.

Potasyum, 1807 yılında İngiliz kimyager Sir Humphrey Davy tarafından Londra’daki Royal Enstitüsü’nde keşfedilmiştir.

“Potasyum” kelimesi, potasyum karbonat olarak bilinen “potas” kelimesinden türetilmiştir. Potasyumun kimyasal simgesi “K”, Latince “kalium” kelimesinden gelir. Kalium, Arapça “al galiy” olarak telaffuz edilen “alkali” kelimesinden türetilmiştir.

Yerkabuğundaki en bol yedinci elementtir.

Potasyumun kimyasal sembolü “K”dır. Atom numarası 19, atom ağırlığı 39,09’dur. En hafif ikinci elementtir.

Potasyum, periyodik tabloda 1. Grup, 4. Periyot, S-Blok elementlerinden biridir. Alkali metaller element serisinde yer alır. Kimyasal özellikleri bakımından sodyuma benzer. Elektropozitifliği son derece yüksektir. Elemental potasyum, oldukça yumuşak, bıçakla kesilebilen, gümüşî beyaz görünümde katı bir elementtir, dokusu sabuna benzer.

Potasyum, suya karşı oldukça aktiftir. Su ile şiddetli reaksiyonunda hidrojen açığa çıkarır ve bu şiddetli reaksiyonda açığa çıkan ısı hidrojen gazını yakar. Havada hemen oksitlenir. Metal oksit oluşumu ve hidroksit korozyonunu önlemek için havasız ortamlarda saklanmalıdır; genellikle gazyağı (kerosen) gibi indirgen ortamlarda depolanır. Potasyum ve bileşikleri yanarken menekşe renginde alev verir.

Potasyum, doğada bol bulunan elementlerdendir. Yüksek reaktivitesi sebebiyle saf olarak bulunmaz. Yerkabuğunda ağırlıkça yüzde 1,5 ila 2,5 oranında potasyum içeriği vardır. 

Kullanım Alanları

Dünyada yılda 50 milyon ton potasyum kullanılmaktadır. Potasyum, endüstride ve kimyasal işlemlerde yaygın olarak kullanılan elementlerden biridir.

• Potasyum üretiminin yüzde 90’ı gübrelerde kullanılır.

• Potasyum karbonat, camlara dayanıklılık kazandırır.

• Sodyum-potasyum alaşımı, iyi bir ısı iletkenidir.

• Potasyum süperoksit, karbondioksit tutucu veya taşınabilir oksijen kaynağı olarak kullanılabilir.

• Potasyum bisülfat, gıda katkısıdır.

• Potasyum hidroksit, temizlik sektöründe, gübrelerde ve hayvan ilaçları başta olmak üzere birçok üründe kullanılır.

• Potasyum klorür, farmasötik ürünler, tıbbi damlalar ve tuzlu su enjeksiyonlarında kullanılır. 

Potasyum ve İnsan Organizması

Potasyum, tüm canlılar için olmazsa olmaz makro elementlerden birisidir. İnsanlarda vücutta normal su dengesinde, sinirsel uyarımın iletiminde, kas ve enzimatik aktivitede rol oynamaktadır. Hücre içerisinde en yüksek oranda bulunan metallerdendir. Hücre dışında $5\text{ mM}$ iken hücre içerisinde $140\text{ mM}$ konsantrasyonlarda bulunmaktadır.

Hayati önemde olan potasyumun fazla miktarları organizma için toksiktir (sodyum dengesini bozarak). Serum potasyum seviyesinde yüzde 3’lük yükselme, ölümcül hiperkalemi (potasyum yükselmesi) tablosuna neden olabilir. Bu tablo, böbrek yetmezliklerinde sıklıkla görülebilmektedir. Erişkinlerde ölümcül potasyum dozu (K2​CO3​ gibi) $15\text{ g}$ olarak belirlenmiştir.

Potasyum eksikliği (Hipokalemi), serum potasyum seviyelerinin $3\text{ mEq/L}$’nin altında olması durumlarını tanımlar. Kaslarda zayıflık, sinirsel irritabilitede artış, dezoryantasyon, kalp düzensizlikleri, paralizler ve solunum yetmezliği ile kendini göstermektedir. 

Potasyumun Deriden Emilimi ve Atılımı

Potasyum iyonlarının deriden emilimi ve atılımı bu iyonların konsantrasyonlarına bağlıdır (Fick’in difüzyon yasalarına bağlı olarak). Potasyum iyonlarının deriden geçişleri $\text{Na},\text{Li},\text{Ca},\text{Mg}$ ve $\text{Al}$ iyonları üzerinden olmaktadır.

• Potasyum deriden başlıca terle atılmaktadır. Bu atılım oranı terlemenin şiddetine ve diyet, hormonlar gibi diğer faktörlere bağlıdır.

• Erişkin bir erkekte ön kolda aşırı terleme sırasında günlük ter ile atılan potasyumun %30’u kaybedilebilmektedir ($\sim 0,125\text{ g/saat}$).

• Dermiste potasyum homojen dağılırken, epidermiste azalır, hatta stratum korneumda oldukça düşer. Bunun, deriden terleme ile atılan potasyumun tekrar emilmesi ile ilgili olduğu düşünülmektedir.

• Fizyolojik olarak hücre içerisine ve dışına potasyumun geçişinde rol oynayan potasyum kanalları, kalsiyum iyonunun geçişine bağımlı çalışmaktadır. Bu kanallardaki defekt, Alzheimer hastalarında deride de gözlenebilmektedir, bu da hastalığın erken tanısında kullanılabilir.

• Potasyum, kalsiyum ve magnezyum gibi epidermal bariyer hemostazında önemlidir ve kalsiyum ile sinerjistik çalışmaktadır. Derinin bariyer özelliğini tekrar oluşturmasında üst epidermiste $\text{Ca}$ ve $\text{K}$ konsantrasyonları düşük olmalıdır.

• Potasyum hidroksit (çok yaygın bir endüstriyel kullanım alanı vardır) yüksek konsantrasyonlarda deri ve göz ile temas ettiğinde dokular için hasar vericidir. Bunun dışında potasyumun ile ilgili alerjik bir deri reaksiyonu söz konusu değildir.