Asteatotik egzama, kserotik egzama, egzama craquelé olarak da bilinen ve yaygın bir kaşıntılı (pruritik) dermatit türüdür. Aynı zamanda kış aylarında daha sık görüğldüğü için kış egzaması olarakta bilinir.

Hastalık; genellikle iltihaplı, kuru, çatlamış ve pullu cilt ile karakterizedir. Genellikle kuru cilt olarak başlar ve hastalık şiddetlendikçe cilt çatlayabilir ve yarıklar (ragatlar) oluşabilir. Bu çatlaklar, epidermal su kaybının bir sonucudur. Çatlaklı cilt, poligonal veya eğrisel bir desende oluşur. Düzensiz çatlak ve pullu desenler bazen "çatlak kaldırım" yada "çatlamış porselen" görünümü olarak adlandırılır. Hastalar ayrıca kuru cilt ile ilişkili kaşıntı (pruritus) bildirmektedir.

Asteatotik egzama, özellikle cildin kuruma riskinin daha yüksek olduğu kış aylarında ortaya çıkar. Aynı zamanda yaşlılarda da daha yaygındır. Kuru ve soğuk rüzgara maruz kalmak, banyoda sıcak suyla sık sabunlanmak ve genetik faktörler üzerinde durulmaktadır.

Döküntüler cildin herhangi bir bölgesinde ortaya çıkabilir, ancak genellikle alt bacakların ön-yan kısımlarında görülür. Lezyonlar sırt, gövde ve kollarda da gözlenebilir.

Altta yatan sistemik rahatsızlıklarla ilişkili asteatotik egzama vaka raporları mevcuttur. Bunlar arasında malignite (kanser), hipotiroidizm ve yetersiz beslenme yer almaktadır. Diüretikler, retinoidler ve antineoplastik ajanlar (kemoterapi ilaçları) dahil olmak üzere çeşitli ilaç sınıflarının da kserozla bağlantıları gösterilmiştir.

Cildin kuruması (kseroz), epidermisin su kaybından kaynaklanır; bu durum özellikle kış aylarında ve soğuk, kuru iklimlerde yaygındır. İdrar söktürücüler gibi bazı ilaçlar da epidermisin kurumasını şiddetlendirebilir.

Asteatotik egzamaya katkıda bulunan diğer faktörler şunlardır:

• Yaşlanma: Yaşlılarda yağ ve ter bezlerinin azalması.

• Hijyen Alışkanlıkları: Sık sık ve uzun süre sıcak suda banyo yapmak ve yağ çözücü maddelerin (deterjan, sabun vb.) kullanımı.

• Mekanik Etkiler: Cilde uygulanan sürtünme.

Daha az yaygın nedenler arasında şunlar yer alır:

• Radyasyon

• Beslenme Eksiklikleri: Çinko veya temel yağ asitleri eksikliği.

• Sistemik Hastalıklar: Hipotiroidizm (tiroid bezinin az çalışması) ve maligniteler (kanserler).

• İlaçlar: Diüretikler (idrar söktürücüler) ve antiandrojen tedavisi gibi ilaçlar.

Asteatotik egzama, yaşlı nüfusun $\%70$'ine kadarını etkiler. Bununla birlikte, asteatotik egzama gençlerde de görülebilir. En yaygın olanları arasında kuru ve kaşıntılı ciltten kaynaklanan veya bu şekilde ortaya çıkanlar bulunur. Asteatotik egzama, şiddetli kaşıntıya (pruritus) neden olan dermatit alt tiplerinin ilk üçünden biridir ve atopik dermatit ile yaygın egzamayı yakından takip eder. Asteatotik egzama, yaşlılarda en sık görülen egzama türüdür.

Asteatotik egzamanın en çok kış aylarında görülme sıklığında artışının, iç mekân nemini azaltan ve kuru cilde neden olan ısıtmadan kaynaklandığı düşünülmektedir.

Asteatotik egzaması olan kişilerde stratum korneum'da (derinin en dış tabakası) serbest yağ asitleri miktarı azalmıştır. Bu lipidlerin kutanöz (deri yoluyla) kaybı, transepidermal su kaybını normal hastalara göre $75$ kata kadar artırır.

Yaşlı popülasyonda, sebase (yağ) ve ter bezi aktivitesi azalmıştır. Bu azalma, hastaları nem kaybına yatkın hâle getirir. Keratin tabakasının bütünlüğünü korumak için, tahmini olarak $\%10$ ila $\%20$ oranında önemli bir su konsantrasyonuna ihtiyacı vardır.

Epidermisten aşırı su kaybı, cildin dış tabakası olan stratum korneum'un çatlamasına ve yarılmasına (fissürlenmesine) neden olur. Bu yarıklar, dermal kılcal damarları etkileyecek kadar derin olabilir ve bu da sonuçta kanamaya yol açabilir.

Kuruluk aynı zamanda kaşıntıya (pruritus) neden olur ve bu da kaşımaya yol açar. Kaşıma; ekskoriasyonlara (deri kazınmaları), ödemli yama ve plaklara ve liken simpleks kronikus benzeri görünüme neden olabilir.

Ayrıca, alerjenler ve bakteriler de bu çatlaklardan cilde nüfuz ederek alerjik ve tahriş edici kontakt dermatite veya enfeksiyona neden olabilir.

Asteatotik Egzamanın Klinik Görünümü

Asteatotik egzamada kuru ve pullu cilt görülür. Cilt çizgilerinin belirginleşmesi (kserozis) tipik bir bulgudur.

Daha fazla kuruma ve kaşınma (çizilme) ile birlikte, ince, uzun, yatay yüzeysel çatlaklara sahip kırmızı plaklar ortaya çıkar. Çatlaklar ve pullar; kısa dikey çatlakların yatay çatlaklarla birleşmesiyle eğrisel, poligonal veya ağsı bir düzende görülür. Bu görünüm, halk arasında "çatlak kaldırım" olarak da bilinir.

Çatlaklara genellikle sürtünme veya kaşınma sonucu oluşan kızarık (eritemli) ve ödemli (şiş) yamaların ikincil lezyonları eşlik eder. Hastalık ilerledikçe veya kaşınmaya (ekskoriasyona) bağlı olarak dermal kılcal damarların bozulmasıyla kanama meydana gelebilir.

Yerleşim ve Yayılım

Hastalık başlangıçta bacakların alt yüzeyinde ve kolların dış kısmında ince bir pullanmayla başlar. Zamanla kalçalara ve gövdeye doğru yayılır.

Hastalık ilerledikçe, kanayacak kadar derinleşebilen yarıklar (fissürler) ve bunların çevrelediği kırmızı deri adacıkları belirir. Kaşıntı ve ovma gibi küçük travmalarla egzamatöz, vezikülobüllöz (su kabarcıklı) lezyonlar tabloya eklenebilir. Kış ilerledikçe gövdede ve üst ekstremitelerde de benzer iltihaplanma desenleri görülebilir.

Asteatotik egzamada ayırıcı tanıda cildin mantar enfeksiyonları, psoriasis, seboreik dermatit akla getirilmelidir. 

Asteatotik Egzamada Tedavi

Asteatotik egzamanın temel tedavisi cilt nemlendirmesidir.

Nemlendirme ve Yumuşatıcılar

• Hastalar yüksek yağ içerikli losyonlar kullanmalıdır. Yüksek su içerikli losyonların cildin kurumasını daha da kötüleştirebileceği unutulmamalıdır.

• Nemlendirmeyi sağlamak için yumuşatıcılar (emolyanlar) günde iki kez ve banyodan hemen sonra uygulanmalıdır.

Topikal Steroidler

Topikal steroidler, yumuşatıcılarla birlikte kullanılmalıdır.

• Hafif hastalıkta düşük etkili steroidler (desonid ve hidrokortizon gibi) faydalıdır.

• Orta şiddette hastalığı olan hastalar orta veya yüksek etkili kortikosteroidler (fluosinolon, triamsinolon ve betametazon gibi) almalıdır.

• Kortikosteroidlere ihtiyaç duyulsa bile, yumuşatıcılar tedavi süresince kortikosteroidlerle birlikte kullanılmaya devam edilmelidir. Kortikosteroidlerin veya yumuşatıcıların önce uygulanmasının, tedavinin yanıtını etkilemediği bilinmektedir.

Diğer Tedavi Seçenekleri

• %1'lik pimekrolimus krem, asteatotik egzama hastalarında etkilidir ve kaşıntıyı kontrol etmeye yardımcı olur.

• Alfa-hidroksi asit içeren nemlendiriciler gibi topikal ajanlar da ılık su banyolarından veya steroid merhem tedavisinden sonra uygulandığında faydalıdır.

• N-palmitoiletanolamin ($\text{PEA}$) ve $\text{N}$-asetiletanolamin ($\text{AEA}$) içeren yumuşatıcıların cilt bariyer fonksiyonunu iyileştirdiği ve kaşıntıyı azalttığı gösterilmiştir; bu, olası bir gelecek tedavi seçeneğidir ancak daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.

Koruyucu Önlemler

Hastalar, cildin kurumasını önlemek için şu adımları da atmalıdır:

• Banyo sıklığını azaltmak.

• Sabun kullanımını en aza indirmek.

• Kuru ortamlarda nemlendirici kullanmak.