Kendinden bronzlaştırıcılar, güneş ışınlarına maruz kalmadan doğal görünümlü bir bronzluk elde etmenin en popüler ve güvenli yollarından biridir. Kendinden bronzlaştırıcı ürünlerin temelinde, genellikle Dihidroksiaseton ($\text{DHA}$) adı verilen renksiz bir şeker molekülü bulunur. Bu madde, vücutta doğal bronzlaşma sürecini taklit ederek çalışır, ancak melanin üretimini artırmaz.

• Doğal Süreç: $\text{DHA}$ cildin en dış tabakasında, yani stratum korneum'daki ölü hücreler üzerinde bulunan amino asitler ile kimyasal bir reaksiyona girer. Bu reaksiyona Maillard reaksiyonu denir.

• Renkli Pigmentler: Bu reaksiyon sonucunda, cildin yüzeyinde melanoidinler adı verilen kahverengi pigmentler oluşur. Bu pigmentler, güneşte doğal bronzlaşmayla oluşan melanine benzer şekilde cilde geçici bir bronzluk rengi verir.

• Güneşsiz Bronzluk: Bu etki, cildin üst tabakası doğal olarak dökülene kadar ($5$ ila $10$ gün) sürer ve bu süreçte güneş ışınlarına maruz kalmaya gerek kalmaz.

Bu sayede, güneşin zararlı $\text{UVA}$ ve $\text{UVB}$ ışınlarının neden olduğu cilt hasarı, erken yaşlanma ve kanser risklerinden korunarak istediğiniz bronz bir görünüme sahip olabilirsiniz

 

Bronzlaşma Yöntemleri ve Kendinden Bronzlaştırıcıların Tarihçesi

Günümüzde bronzlaşma yöntemleri olarak; açık alanda güneş-UV ile bronzlaşma, kapalı alanlarda yapay UV kaynakları (solaryumlar) ile bronzlaşma ve kendinden bronzlaştırıcı ürünler (sprey, köpük, losyon gibi kozmetik bronzlaşma) ile bronzlaşmayı görmekteyiz. İlk iki yöntemde, kronik UV'ye maruz kalınması ile sağlanan bronzlaşma; deri kanserleri, erken cilt yaşlanması ve diğer problemlerin riskini artırmaktadır. Son yıllarda özellikle genç kadınlar arasında $\text{UV}$ kaynaklı bronzlaşmaya karşı daha bilinçli olduklarını görmekteyiz.

Bronzlaşma Algısının Değişimi

Yüzlerce yıl açık bir cilt tonuna sahip olmak, sosyal statünün, sağlıklı olmanın ve güzelliğin ölçüsü olarak tercih edildi. Ta ki 1923 yılında Fransız moda tasarımcısı ve Chanel markasının kurucusu Coco Chanel'in Fransız Rivierası'ndan bronz bir tenle dönene kadar. O zamandan beri bronzlaşma algısı ve bronzlaşmış cilde sahip olma isteği hızla gelişti. Aynı şekilde, ona ulaşma isteği de hızla gelişen bir kozmetik endüstrisini beraberinde getirdi.

Yapay Bronzlaşma Yöntemleri

• Kendinden Bronzlaştırıcılar: 1930'larda kendinden bronzlaştırıcı kozmetiklerin kullanılmaya başlandığını görmekteyiz. Başlangıçta basit, cilde uygulanan boyalar kullanılırken, günümüzde spreyler, sular, köpükler ve losyonlar formunda birden fazla formülasyon içeren ürünler mevcuttur.

• Solaryumlar: 1978'lerde kullanılmaya başlanan solaryumlar, 1980 ve 2000'lerin başlarında yaygınlaştı; bu durum, 2009 yılında Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı'nın solaryum ile kanser ilişkisi hakkındaki açıklamasına kadar sürdü. Kullanımı azalmakla birlikte, solaryum hâlen yaygın olarak kullanılmaktadır. 2020 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde yapılan bir çalışmada, $2,1$ milyon insanın $6$ aylık sürede $4$'ten fazla solaryum kullandığı gösterilmiştir.

Dihidroksiaseton ($\text{DHA}$)'ın Keşfi ve Onayı

Bronzlaştırıcı ürünlerin içeriğinde, kullanım izni $\text{FDA}$ (Amerikan Gıda ve İlaç İdaresi) tarafından düzenlenen tek aktif renklendirme ajanı "dihydroxyacetone ($\text{DHA}$)" - dihidroksiasetondur. $\text{DHA}$, "glycerone" ya da "dihydroxy-2-propanone" olarak da bilinmektedir.

• Gıda ve Tıbbi Kullanım: DHA (C3​H6​O3​) bitkilerden elde edilen $3$ karbonlu bir gıda tatlandırıcısı olarak kullanılmaya başlanmış ve çocuklarda glikojen depo hastalıklarının araştırmalarında kullanılmıştır.

• Bronzlaşma Keşfi: Çalışmalar sırasında $\text{DHA}$ tüketen bazı çocuklarda, deri temas yüzeylerinde deri renginde koyulaşmaların geliştiği fark edilmiştir. 1950 yılında Cincinnati Üniversitesi'nden Dr. Eva Wittgenstein bu gözlemden yola çıkarak $\text{DHA}$'yı derinin bronzlaştırılmasında araştırmaya başladı ve kısa bir süre sonra 1960'larda kendinden bronzlaştırıcı losyonlarda $\text{DHA}$'nın kullanıldığı görüldü.

• FDA Onayı: 1977 yılından sonra $\text{FDA}$, $\text{DHA}$'nın kozmetik ürünler içerisinde %15 konsantrasyonlara kadar kullanımına onay vermiştir.

DHA'nın Etki Mekanizması ve Güvenli Kullanım Uyarıları

DHA (Dihidroksiaseton), derinin en dış katmanı olan epidermisin stratum korneumunda (boynuzsu tabaka) bulunur. Buradaki keratin proteinleri olan lösin ve valin gibi amino asitlerde enzimatik olmayan bir glikasyona neden olarak bronz bir renk oluşturur. Bu kimyasal reaksiyon Maillard reaksiyonu olarak bilinir.

Güvenlik ve Kullanım Uyarıları

Bu aktif maddenin güvenliği son derece önemli olduğundan, $\text{FDA}$ ($2016$) yılında kullanımıyla ilgili yeni bilgiler eklemiştir. $\text{DHA}$'nın;

• Yutulmaması,

• Solunmaması,

• Deri dışında mukozal yüzeyler, göz ve göz çevresi, ağız çevresi, burun delikleri çevresi ve genital alan ile temas etmemesi gerektiği** yönünde uyarılar yapılmıştır.

Bronzluğun Süresi ve Diğer Etken Maddeler

• Erythrulose: $\text{DHA}$'ya benzer şekilde "erythrulose" etken maddesi de ciltte Maillard reaksiyonu yaparak bronzlaşmaya neden olmaktadır.

• Süreklilik: $\text{DHA}$'nın neden olduğu bronzlaşma, uygulamadan birkaç saat sonrasına kadar devam etmektedir. Bu nedenle, bronzluğun kalıcı olması için uygulama tekrarlanmalıdır.

DHA Uygulamasının Potansiyel Zararları ve Riskleri

$\text{DHA}$'nın cilde uygulanmasından ve Maillard reaksiyonu geliştikten sonra, deride hasar etkilerini bildiğimiz serbest radikallerin ortaya çıkabildiği $2008$ yılında yapılan çalışmalarda gösterilmiştir.

Oksidatif Stres ve DNA Hasarı

• Glikasyon Son Ürünleri ($\text{AGE}$'ler): Hücrede $\text{DNA}$'nın glikasyonu sonrasında glikotoksin olarak bilinen DNA glikasyon son ürünleri ($\text{AGE}$'ler) ortaya çıkmaktadır. Bunlar da $\text{DHA}$ ile Maillard reaksiyonu göstermektedir. Aşırı oluşan $\text{AGE}$'ler, dokularda ve dolaşım yoluyla vücut sisteminde oksidatif strese ve inflamasyona neden olabilmektedir. $\text{AGE}$'lerin Alzheimer hastalığı, kalp ve diyabet gibi dejeneratif hastalıklara neden olduğu düşünülmektedir.

• DNA Hasarı: $2016$ yılında yapılan çalışmalar sonrasında, $\text{DHA}$'nın DNA hasarına neden olabileceği açıklanmıştır (Amerika Ulusal Sağlık Enstitüsü).

• Güneş Hasarı Riski: %5'in üzerindeki $\text{DHA}$ konsantrasyonlarının, deriye uygulandıktan $24$ saat sonra güneş kaynaklı deri hasarını artırabileceği gösterilmiştir. Bu nedenle, $\text{DHA}$ sonrası $\text{UVA}$ ve $\text{UVB}$ maruziyetinden kaçınılması özellikle istenmelidir.

Bu çalışmalardan elde edilen sonuçlar, $\text{DHA}$'nın zararlı etkilere sahip olduğunu göstermektedir. $\text{DHA}$ formülasyonunda lipozomlarda kapsüllenmesi ya da formülde güçlü bir antioksidan kullanımı bu yan etkileri azaltabilir.

Solunum Yolu Riskleri ve Korunma

Özellikle $\text{DHA}$'nın sprey formlarının solunum yoluyla akciğer kanseri riskini artırdığı, kronik obstrüktif akciğer hastalıklarına ve astıma neden olabileceği tartışılmaktadır.

Kendinden bronzlaştırıcı uygulamasını yapan salonlarda çalışan profesyonellerin, soluma riskine karşı aşağıdaki önlemleri alması ve ekipmanları kullanması gerekmektedir:

• Solunum Koruması: $\text{N}95$ solunum maskeleri, burun tıkaçları gibi ekipman kullanımı.

• Göz Koruması: Göz koruması kullanılması.

$\text{DHA}$ içeren bronzlaştırıcıların bildirilen yan etkileri şunlardır: döküntüler, öksürük, baş dönmesi ve bayılma.

Ayrıca, formülasyonlara eklenen koku ve koruyucuların, özellikle parabenlerin, rozasea ve alerjik kontakt dermatit yapabildiği, temas egzamasına neden olabildiği bildirilmiştir.

Bu ürünlerin kullanımıyla ilgili önemli uyarılar ve kısıtlamalar mevcuttur:

• Hassas Ciltler: Duyarlı derilerde, deride kesi ya da yara olduğunda bu ürünler kullanılmamalıdır.

• Gebelik ve Emzirme: Hamile ve emziren anneler bronzlaşma ürünlerini, özellikle bunların sprey formlarını kullanmamalıdır.

• Kullanım Süresi: Bu ürünlerin etiketlerinde farklı ifadeler bulunmakla birlikte, uzun süre kullanılmamalıdır.

• Cerrahi Sonrası Etkiler: Kendinden bronzlaşma ürünlerinin kullanımı sonrası cilt cerrahileri uygulandığında, doku iyileşmelerinde gecikmeler gözlendiği gibi, kullanılan yara örtücülere karşı reaksiyonların daha sık geliştiği gösterilmiştir.

• Dermatolojik Muayene: Kendinden bronzlaşma ürünleri kullanımı, dermatolojik muayene ve dermoskopik değerlendirmenizi etkileyebileceği için doktorunuza ürün kullanımı ve zamanı hakkında mutlaka bilgi verilmelidir.

Genel Güvenlik ve Öneriler

Bu bilgiler altında, her ne kadar kendinden bronzlaştırıcıların kullanımı görece güvenli olarak tanımlansa da, mutlaka ürün seçimi ve içeriğin kontrolü yapılmalı, hatta bir dermatologdan destek alınmalıdır.

Ayrıca, kendinden bronzlaşma ürünleri sizi güneşten korumaz. Bu nedenle bronz bir cilde sahip olsanız bile güneşten korunmaya devam edilmelidir.