Molibden, belki hayatta hiç duymadığınız bir elementtir. Ancak insan vücudunda hayati önemde işlevi olan elementler arasında yer alır ve metal olarak sanayide kritik görevler üstlenir.

Kimyasal sembolü “Mo” olan molibdenin atom numarası 42, atom ağırlığı 95,94’tür. Periyodik element tablosunun 5-B grubunda yer alan bir geçiş metalidir. Aynı grupta bulunan tungsten, volfram ve krom ile kimyasal özellikleri bakımından benzerlik taşır.

Molibden kelimesi, kurşunla benzerliği sebebiyle Eski Yunancada “kurşun” veya “kurşuna benzeyen” anlamındaki “molibdos” sözcüğünden türetilmiştir.

Kırılgan ve sert, gümüş beyazı renkte bir metaldir. Isıyı iyi derecede iletebilir. Saf metaller arasında en düşük ısı genleşmesi özelliği, ayrıcalıklı özellikleri arasındadır. Doğada serbest halde bulunmaz. Molibdenin en çok bulunduğu mineral, molibden disülfür (MoS2​) yani molibdenit’tir. Molibdenit, ekonomik değere sahip tek mineraldir.

1768’de Carl Wilhelm Scheele tarafından molibdenit mineralinin ayrıştırılması ile elde edilmiştir.

Kullanım Alanları

Molibden, erime ve kaynama noktalarının yüksekliği sebebiyle yüksek sıcaklıklara dayanıklı malzemelerde kullanılır. Bu sebeple demir ve çelik endüstrisinde kullanılan değerli bir alaşım elementidir. Kuvvetli karbür oluşturma özelliği vardır.

• Saf metal molibden; tel, çubuk, şerit ve levha olarak dirençli ısıtma malzemelerinde kullanılır. Ateşe dayanıklı fırın parçalarının bileşiklerindendir.

• Molibden ve alaşımlarının kullanıldığı bazı ürünler şunlardır: Metal ve mıknatıs alaşımları, cam üretme fırınları, uçak parçaları, gemi şaftları, tüfek namluları, özel elektrotlar, elektronik malzemeler, pik demirler, tüp ve boru şeklindeki aletler, süper ısıtıcılar, petrol ürünleri, kumaş boyaları, yağ ve gresler, iğneler, potalar, uzay araçları, elektrik telleri, pigmentler, akkorlu lambalar.

Molibden ve İnsan Sağlığı

Molibden, canlı hücrelerde eser miktarda bulunan ve sağlıklı yaşam için gerekli olan bir iz mineraldir. Vücudun molibden ihtiyacı çok az olsa da birçok hayati bileşenin bir parçasıdır.

• Molibden bakır ve demir metabolizmasında rol oynamakta ve redoks enzimatik süreçleri kontrol etmektedir.

• Özellikle redoks enzimler aldehitler, sülfitler ve nitratların indirgenmesinde kullanılmaktadır. Molibden olmasa ölümcül aldehitler, sülfitler ve nitrit gibi toksik maddeler vücutta birikebilir.

• İnsan vücuduna bitkilerden besin kaynaklarından absorbe edilir. Mide ve bağırsaklardan emilerek kana taşınır. Bir kısmı karaciğer ve böbrekte depolanır.

• Vücutta kofaktör olarak dört temel enzimi aktif hale getirir. Hücrelerde enerji üretimi, sinir sistemine sinyal gönderilmesi, atıkların işlenmesi gibi süreçlerde katkıları vardır.

İhtiyaç ve Toksisite

• Molibden, birçok gıdada bulunduğu için ve vücudun ihtiyacı az olduğundan genellikle eksikliği yaşanmaz. Eksikliği; ağız ve dişeti bozuklukları, erkeklerde iktidarsızlık, kanser gibi sorunlara yol açabilir.

• Günlük molibden ihtiyacı yetişkinlerde $50\text{ mikrogram}$ düzeyindedir.

• Molibden tozu teneffüs edildiğinde zehirleyici özellikler gösterebilir. Ancak toksik özelliği ağır metallere göre daha düşüktür.

• Fazla miktarda molibden alınması halinde nöbetler, halüsinasyonlar ve beyin hasarları ortaya çıkabilir. Ayrıca kemik yapısının zayıflaması ve kadınlarda doğurganlığın azalması gibi yan etkileri vardır.

• Toprakta yüksek düzeyde molibdenin olduğu coğrafik bölgelerde daha fazla gut hastalığı görülmektedir.

• Toksik düzeyde vücuda giren molibden, diğer metallerde olduğu gibi böbreklerden atılmaktadır.

Besin Kaynakları

Molibden bakliyat, tahıllar ve organ etlerinde yüksek oranda bulunur. İşlenmiş gıdalar molibden içeriğini büyük oranda kaybeder. Molibden içeren bazı besinler şunlardır: Fasulye, baklagiller, bezelye, mercimek, meyveler ve sebzeler, hayvansal ürünler, sakatatlar (karaciğer, böbrek), tahıl, soya ürünleri. 

Molibden ve Deri

• Mesleki nedenler ile molibden ile temas deri hastalıklarına ve egzamalara neden olmaktadır.

• Amonyum molibden vücuda alındığında deride birikmekte. Mo özellikle deride kollajene bağlanmakta. Kollajenin yapısını, mekanik ve kimyasal özelliklerini değiştirmekte, özellikle kollajenler arasında çapraz bağlar bozulmaktadır.

• Molibden, özellikle MoCl5​ formu deri için potent bir duyarlandırıcıdır.

• Molibden deride aşırı duyarlılık reaksiyonlarına neden olabilmektedir. Ürtiker benzeri deri reaksiyonları gözlenmektedir.

• Molibden, ortopedik ve diş protezlerinde kullanılmakta. Bunlara karşı sistemik ürtiker benzeri reaksiyonlar gözlenmiştir.