Yarı İnvaziv Saç ve Saçlı Deri Analiz Yöntemleri

Saç ve saçlı deri analizinde kullanılan yarı invaziv yöntemler, dokuya kalıcı bir zarar vermeden, ancak minimal düzeyde müdahale gerektiren tekniklerdir.

Saç Büyüme Hızının Ölçülmesi

Saçın aktif büyüme evresini (anajen faz) değerlendirmek için kullanılır. En basit teknik, belirli bir grup saçın boyanarak büyüme hızının takip edilmesidir. Saçın boyanmamış kısmının uzunluğu (mm) gün sayısına bölünerek günlük büyüme hızı (mm/gün) hesaplanır. Bu yöntemle anajen ve telojen saç oranları da tahmin edilebilir.

Daha ileri bir yöntem ise, saçların saçlı deriye yakın kesilerek veya çekilerek tartılmasıdır. Belli bir süre sonra aynı bölgedeki saçlar yeniden tartılarak saç büyümesi kantitatif olarak ölçülür. Bu yöntem, saçın yağ ve nem dengesinin standart tutulmasını gerektirdiği için dikkatli uygulanmalıdır.

Radyoaktif Maddelerle Saç Büyümesinin Ölçülmesi

Bu yöntem, günümüzde pek kullanılmasa da, saç büyüme hızını belirlemek için radyoaktif maddelerin saçlı deriye intradermal enjeksiyonuyla saçların büyümesinin takip edilmesini içerir.

Trikogram

Trikogram, en yaygın yarı invaziv yöntemlerden biridir. Bu teknikte, saçlı deriden 60-80 adet saç kökten çekilir ve ışık mikroskobunda incelenir. Bu inceleme sayesinde:

• Saçların yapısı, kökleri ve uçları değerlendirilir.

• Anajen (büyüme), katagen (geçiş) ve telogen (dinlenme) evrelerindeki saç oranları belirlenir.

• Saçın yeniden çıkış hızı ve oranı takip edilir.

• Saçın çapı ölçülerek kalın (0.1 mm), orta (0.05 mm) ve ince (0.025 mm) olarak sınıflandırılabilir.

Dezavantajları: Trikogram, erken anajen veya vellüs kılları gibi küçük saçların çekilmesinde zorluk yaşayabilir. Ayrıca, 50-100 kadar saçın çekilmesi ağrılı bir işlem olabileceğinden hasta tarafından kabul görmeyebilir.

Trikogram ve Fototrikogram ile Saç Uçlarının İncelenmesi

Trikogram, sadece saç köklerini değil, aynı zamanda saçın serbest uçlarını da değerlendirerek saçın durumu hakkında önemli bilgiler sunar. Mikroskop altında üç farklı saç ucu formu gözlemlenebilir:

• Mızrak Formu: Oldukça keskin ve sivri uçlu saçlardır. Bunlar, sağlıklı uzayan ve hiç kesilmemiş saçları gösterir.

• Fırça Formu: Saçın kopması veya moniletrix ve saçkıran gibi hastalıklar ya da kozmetik uygulamalar sonrası görülen, fırça benzeri uçlardır.

• Düz Form: Kesilmiş saçlarda veya kişinin saçlarını yolma alışkanlığı olan trikotillomani vakalarında görülür.

Fototrikogram: Saç Büyümesinin Dijital Takibi

Fototrikogram, saçlı derinin belirli bir alanındaki saçların büyümesini dijital fotoğraflar aracılığıyla takip eden bir yöntemdir. İşlem adımları şunlardır:

1. Hazırlık: Saçlı deride 1 cm²'lik bir alan belirlenir ve bu alandaki saçlar 1 mm uzunluğuna kadar kısaltılır.

2. Fotoğraflama: İnce, açık renkli veya gri saçlar boyanarak ilk fotoğraf çekilir.

3. Takip: 2-5 gün sonra (genellikle 24-72 saat) aynı alanın ikinci bir fotoğrafı çekilir.

4. Analiz: İki fotoğraf karşılaştırılarak saçların ne kadar uzadığı belirlenir.

Bu yöntemle saçların büyüme evreleri de tespit edilir:

• Günde 0.2 mm'den fazla büyüyen saçlar anajen (büyüme) evresindedir.

• 0.2 mm'den az büyüyenler katajen (geçiş) evresindedir.

• Hiç büyümeyenler ise telojen (dinlenme) evresinde kabul edilir.

Fototrikogram, bu süre zarfında dökülen saçları da hesaplamaya olanak tanır. Ayrıca saçın çapı ve yoğunluğu (dansitesi) gibi özellikler de 20x büyütme ve bilgisayar analiziyle ölçülebilir. Yöntemin en büyük avantajı, hasta tarafından kolayca tolere edilmesi ve yüksek uyum sağlamasıdır.

Saç Analizi Yöntemleri: TrichoScan ve Saç Mikroskopisi

TrichoScan

TrichoScan, fototrikogram yönteminin özel bir yazılımla otomatikleştirilmiş versiyonudur. Bu sistem, bilgisayar programları sayesinde saçlı derinin dijital görüntülerini analiz ederek saç yoğunluğu, büyüme hızı ve dökülme oranları gibi verileri hızlı ve objektif bir şekilde hesaplar. Böylece, manuel yapılan fototrikogramın getirdiği zaman kaybını ve hata payını en aza indirir.

Saç Mikroskopisi

Saç mikroskopisi, saç ve saçlı deriyi etkileyen birçok hastalığın tanısı için temel ve önemli bir araçtır. Bu yöntem, sadece saçın yapısal özelliklerini değil, aynı zamanda saçlı derideki mantar ve paraziter hastalıkları da belirlemeye yardımcı olur. Saçın genetik yapısal hastalıkları da bu yöntemle teşhis edilebilir.

Kullanılan Cihazlar:

• Işık Mikroskobu: En sık kullanılan temel yöntemdir.

• Polarize Mikroskop: Özellikle nadir görülen saç hastalıklarının teşhisinde kullanılır.

• Taramalı Elektron Mikroskobu: Daha ileri ve detaylı analizler için tercih edilir.

Saç Örneği Alma:

• Yapısal Hastalıklar için: Saçlar kesilerek alınır.

• Mikrobik Hastalıklar için: Hem kesilerek hem de kökten çekilerek alınabilir.

• Trikogram için: Saç köklerinin değerlendirilmesi gerektiğinden, saçlar kökten çekilerek alınır.

Örnekler, genellikle hastalıklı bölgeden, karşılaştırma için normal bölgelerden veya yaygın bir sorun varsa saçlı derinin tepe ve yan kısımlarından alınmalıdır.

Saç Gövdesinin Yapısal Özelliklerinin Değerlendirilmesi

Saçın yapısal özelliklerini değerlendirmek için genellikle en az 40-50 saç teli örneği alınması önerilir. Bu sayı, saçın genel durumu hakkında daha güvenilir bir fikir edinilmesini sağlar. Ancak, bazı nadir durumlarda tek bir saç telindeki anormallik bile önemli bir tanısal bulgu olabilir.

Bazı kapsamlı incelemelerde, incelenen saç teli sayısı 200'e kadar çıkabilir ve hatta saç dökülmesinin nedenini daha iyi anlamak için kaş ve vücut kılları da değerlendirmeye dahil edilebilir.

Saç ve Saçlı Deri Mantar Enfeksiyonlarının Teşhisi

Saç ve saçlı derideki mantar hastalıklarının teşhisi, mantarın saça yerleşim şekline göre konulabilir. Bu durum, hem tanıyı doğrulamaya hem de enfeksiyona neden olan mantar türünü belirlemeye yardımcı olur.

Mantar enfeksiyonları (tinea capitis), mikroskopik incelemeyle saç telinin dış yüzeyinde (ekzotriks) veya içinde (endotriks) mantar sporlarının varlığına göre teşhis edilir. Bu yerleşim şekilleri, enfeksiyonun tipini ve dolayısıyla uygun tedavi yöntemini belirlemek için önemlidir.

Mikroskopik inceleme sırasında mantar sporlarının ve hiflerinin (mantar filamentleri) saç içinde veya dışında görülmesi, tanıyı kesinleştirir ve dermatoloğun doğru mantar ilacını seçmesine olanak tanır.

Saç Mikroskopisinde İleri Yöntemler

Saç ve saçlı derinin mikroskobik incelemesinde çeşitli yöntemler kullanılır. Bunlar arasında polarize mikroskopi, özellikle saçlardaki kükürt ve kükürt içeren amino asit miktarının azaldığı nadir bir hastalık olan trikotiyodistrofi'nin teşhisinde, ışık mikroskopuna ek olarak tercih edilebilir.

Daha ileri düzeyde ve akademik çalışmalarda ise elektron mikroskopisi (TEM) gibi yöntemler kullanılır.

Doğuştan veya sonradan gelişen saç şaftı bozukluklarının büyük çoğunluğu, klinik muayene ve ışık mikroskobu veya polarize mikroskopi gibi yöntemlerle teşhis edilebilir. Bu metodlar, klinik ve ışık mikroskopik olarak konulan tanıyı destekler.

Mikroskobik inceleme, basit saç çekme testiyle alınan saçların kök yapılarını analiz etmek için de kullanılır. Bu inceleme, dökülen saçların hangi büyüme evresinde olduğunu (örneğin, telogen evresinde) belirlemeyi sağlar.

Islak Saç Germe ve Esneklik Testi

Islak saç germe ve esneklik testi, saçların keratin ve nem içeriğini değerlendiren basit bir yöntemdir. Özellikle uzun saçlarda kolayca uygulanabilir.

Bu test, saçın ıslakken ne kadar gerilip eski hâline dönebildiğini ölçer. Sağlıklı saçlar, ıslakken bir miktar esneyebilir ve bırakıldığında kopmadan orijinal uzunluğuna geri dönebilir. Eğer saç kolayca kopuyor veya esnemiyorsa, bu, protein (keratin) veya nem eksikliğinin bir işareti olabilir.

Bu test, saçınızın genel sağlığı hakkında hızlı ve pratik bir fikir edinmenizi sağlar.

Saç Ağırlık Ölçümü: Saç Büyümesini Değerlendiren Tarihi Bir Yöntem

Saç ağırlık ölçümü, saç büyüme hızını belirlemek için kullanılan, ancak günümüzde pek tercih edilmeyen bir yöntemdir. Bu işlem genellikle saçlı derinin ön ve yan kısımlarından (fronto-parietal) alınan örneklerle yapılır.

Uygulama Şekli:

1. Belirlenen bir alandan (1.34 cm²'lik kare bir bölge) saçlar 1 mm uzunluğunda kesilir.

2. Kesilen saçlar, hassas bir tartı ile tartılır ve bu bölge işaretlenir.

3. 4 ila 24 ay sonra, aynı alandaki saçlar tekrar kesilerek tartılır.

Bu yöntem oldukça zaman alıcıdır ve pratik olmaması nedeniyle modern saç analizlerinde artık kullanılmamaktadır.