- Gösterim: 15470
Lyme hastalığına bu isim, 1975 yılında Amerika'da, Connecticut eyaletinin eski Lyme bölgesinde çok sayıda çocukta saptanmasından dolayı verilmiştir.
Hastalık, " " kenelerinin taşıdığı, "" adlı spiroket bakterisine bağlıdır.
Zamanla türleri tanımlanmış ve bunlar " () " olarak tek bir grupta toplanmıştır. Bu grupta yer alan 11 türünden üç tanesi insanlarda Lyme hastalığına neden olmaktadır.
-
(ABD'de)
-
, , (Avrupa ve Asya'da)
-
ve (Asya'da) özgün olan patojenlerdir.
Bunların klinik özellikleri de farklıdır:
-
ABD'de en çok eklem ve kalp tutulumuna neden olurken,
-
Avrupa'da ise deri bulgularına, nörolojik tutulumlara neden olmaktadır.
Türkiye'de Lyme hastalığı, nemi ve yeşil alanları seven " " keneleri ile taşınmakta ve hastalığı , , , , , türleri yapmaktadır. Bu durum, Avrupa'daki Lyme hastalığı ile aynıdır.
'ların kene bağırsak dokusunda sayıca artması ve kenenin tükürük bezlerine göçü için en az 36 saate ihtiyaç olduğu gösterilmiştir. Bu da kenenin insan derisinde 36 saatten fazla kan emiyor olması anlamına gelmektedir.
Vücutta birçok sistemi tutabilen ve dolaşımda immün komplekslere yol açabilen Lyme hastalığı, immünolojik bir hastalık olarak kabul edilmektedir. Klinik olarak evreler halinde seyreder; bu evreler iç içe geçebilir.
Lyme Hastalığının Evreleri
1. Erken Lokalize Lyme Belirtileri
İnfeksiyondan 3-30 gün sonra ortaya çıkabilir. Genellikle gövde, bacaklar, kasık ve koltuk altı gibi kıvrımlarda, sokma yerinde küçük kırmızı, deriden kabarık bir lezyon olarak başlar. Bu lezyon büyüyerek bir halkaya dönmektedir.
-
Sıklıkla oval formda, çapı 15-30 cm büyüklüğe ulaşabilen yapılardır.
-
Günler, haftalar içinde genişler, merkezi iyileşir ve kenarda 1-2 cm halka bırakabilir.
-
Bölgesel lenf bezlerinde büyüme ve grip benzeri semptomlar olabilir.
-
Bazen aylarca kalır, tedavi olmasa da genellikle 3-4 haftada pigmentasyonla iyileşir.
2. Enfeksiyonun Erken Yayılma Dönemi
Hastalık etkenleri haftalar içinde kan ve lenfatiklere yayılır.
-
Hastaların %25-50'sinde birkaç haftada kene ısırığı yerinde ilk çıkana benzeyen, ancak daha küçük, daha az şekil değiştiren çok sayıda (2-100 tane) lezyon meydana gelebilir. Avuç içi ve ayak tabanında lezyon yoktur.
-
Bu dönemde etkin tedavi edilmediğinde:
-
Hastaların %15'inde nörolojik tutulum (lenfositik menenjit, hafif ense sertliği, hafif ensefalit, kraniyal nöropati, motor-sensoriyel radikülonörit, mononörit multipleks, serebellar ataksi, miyelit);
-
%4-10'unda kalp tutulumu (atriyoventriküler nodal blok, hafif perikardit, hafif sol ventrikül fonksiyon bozukluğu);
-
Ayrıca başlıca dizlerde olmak üzere asimetrik oligoartiküler artrit görülebilir.
-
3. Enfeksiyonun Geç Dönemi (Geç Lyme)
Bazı hastalarda aylar, yıllar sonra kronik infeksiyon görülebilir. Bulguların 6-12 ay gibi uzun süredir devam ediyor ve tekrarlıyor olması tanıda önemlidir.
-
Tedavisiz hastaların %10-50'sinde eklem tutulumu (artrit); %5'inde kronik nörolojik tutulum görülür.
-
Geç Lyme deri bulguları özellikle Batı Avrupa'da sıktır (%10).
-
Çoğunlukla kadın ve yaşlı hastalarda görülen "Akrodermatitis Kronika Atrofikans (AKA)" olarak adlandırılan bu döneme özgü tablo, genellikle tek taraflı olarak ayak sırtı, diz, el üstü veya dirsekte yerleşen mavimsi kırmızı renkli ödemler yapan plaklardan oluşmaktadır.
-
Daha sonra yukarı doğru ilerler ve dokularda atrofi (incelme) yapmaktadır. Deride incelme ile damarlar ve deri altı doku görünür hale gelir, deri yumuşak ve kılsız görünümdedir.
Lyme hastalığı bazı görüşlere göre morfea, liken skleroatrofik, anetoderma, bazı lenfoma ve psödolenfoma tipleri ile ilişkilendirilmektedir.
Tanı ve Tedavi
Tanı
-
En pratik tanı, ELISA ile antikorlarının araştırılmasıdır (%89 doğruluğu olan testtir).
-
Antikorlar 2-4 hafta sonra pozitifleşir. En geç 6 haftada pozitif olması beklenir.
-
Pozitif veya şüpheli durumlarda Western immünblot ile doğrulama yapılmalıdır. İki testin pozitif olmasıyla tanı doğruluğu %99'a çıkar.
-
%5-15 oranında yalancı pozitifliği bulunmaktadır.
Tedavi
Deri belirtileri söz konusu olduğunda, ilk tedavi seçeneği:
-
Doksisiklin (100 mg x 2 - oral); tedavi süresi 14-21 gündür.
-
Çocuklar ve gebelerde amoksisilin (500 mg x 3 - oral);
-
Diğer bir tedavi seçeneği de sefuroksim (500 mg x 2 - oral) kullanımıdır.
Deri belirtilerinin yanı sıra sinir ve kalp sistem tutulumu var ise veya dirençli Akrodermatitis Kronika Atrofikans veya dirençli artrit söz konusu ise 14-28 gün süre ile damardan (IV) tedaviler tercih edilir:
-
Seftriakson (2 gr/gün)
-
Sefotaksim (2 gr x 3)
-
Penisilin G (18-24 milyon U/gün)
Endemik alanlarda (bölgesel enfeksiyon oranının %20 veya üstünde olması) kene yapışmasının 36 saatin üstünde olduğu biliniyorsa tek doz 200 mg doksisiklin (72 saat içinde verilmeli) %87 oranında önleyicidir.