Gluten, arpa, buğday, yulaf ve çavdarda bulunan bir bitki proteinidir. Buğdayın farklı isimlerle anılan çeşitlerinde de mevcuttur. Glutenin besin değeri oldukça azdır. Temel işlevi, una bağlanma özelliği sağlayarak ekmeğin dağılmadan pişmesini sağlamasıdır ("yapıştırıcı protein").

Glutensiz diyet ($\text{GFD}$), özellikle Dermatitis Herpetiformis ($\text{DH}$), çölyak hastalığı, otizm ve bazı metabolik hastalıklarda (şeker hastalığı gibi) bir tedavi yöntemi olarak önerilmektedir. Glutensiz gıdaların tüketilmesi genel sağlık açısından da fayda sağlayabilir.

Dermatitis Herpetiformis ($\text{DH}$) ve GFD

$\text{DH}$ tedavisinde temel amaç, tanı konulduktan sonra tüm hastalar tarafından yaşam boyu katı bir $\text{GFD}$ uygulanmasıdır. $\text{GFD}$, tüm ömür boyunca gluten içeren tüm besinlerden kaçınma anlamına gelir.

GFD'ye Yanıt Süresi

• Çölyak hastalığında $\text{GFD}$'ye klinik cevaplar daha erken alınırken, $\text{DH}$'de döküntülerin ve kaşıntının azalması birkaç hafta ve ayı bulabilir.

• $\text{Dapson}$ benzeri ilaçlar kullanılmaksızın sadece $\text{GFD}$'nin tam etkinliğini göstermesi $2$ yıl sürebilir.

• $\text{DH}$'de klinik belirtiler azalsa bile, deri biyopsilerinde lezyonlardaki $\text{TH}3-\text{IgA}$ komplekslerinin varlığı uzun süre devam edebilmektedir.

Yulaf Tüketimi

Yulaf, bazı $\text{GFD}$'lerde serbest bırakılmış ve $\text{DH}$ diyetine izin verilmiştir. Ancak, yulafın üretim ve sunum aşamasında diğer tahıllardan gelen gluten ile kolayca kontamine olması mümkündür. Bu nedenle, kontamine olmayan saf yulafların kullanılması önemlidir (Örneğin, Finlandiya'da bu sağlandığı için $\text{DH}$'li hastaların $\%82$'sine düzenli yulaf tüketimine izin verilmektedir).

Diyetin Sürdürülebilirliği

Tam $\text{GFD}$ uygulaması ve sürdürülebilir olması, diyetisyen rehberliği ile mümkündür. Ayrıca hastaların eğitimi, hasta destek organizasyonları ve glutensiz diyetin yüksek maliyetlerinin yönetilmesi önemli faktörlerdir.

Glutensiz Diyette Serbest ve Yasaklı Yiyecekler

Serbest İçecekler

Süt, kahve, salep, ıhlamur, adaçayı, çay, ayran, meyve suları, limonata, gazoz, kolalı içecekler.

Yasaklanan İçecekler

Boza ve tüm mayalı içecekler. Alkollü içeceklerden; şarap, bira, viski, burbon, cin, buğday bazlı alkoller.

Serbest Yiyecekler

• Proteinler: Et, balık, kümes hayvanları, yumurta ve sakatatlar.

• Tahıllar ve Baklagiller: Pirinç ve unu, mısır unu ve nişastası, patates unu ve nişastası, nohut unu, kestane unu, karabuğday unu, mercimek unu, darı-mısır ve tüm kuru baklagiller.

• Meyve ve Sebzeler: Tüm sebze ve meyveler.

Yasaklanan Yiyecekler

• Buğday, çavdar ve arpa ile yapılmış her türlü yiyecek: Makarna, şehriye, kuskus, erişte, tarhana, bulgur, yarma, ekmek, yufka, börek, dondurma külahı, un ile kavrulmuş çerezler.

• Hazır Yemeklerde Dikkat Edilmesi Gerekenler: Ekmek içi konmuş köfteler, bulgur konmuş kıymalı yemekler, etli pide ve etli börekler tüketilmemelidir.