Ürtiker, çeşitli uyaranlara karşı gelişen, kaşıntılı, ödemli kabarıklıklarla seyreden cilt reaksiyonudur. Anjiyoödem ise ürtikerin daha derin katmanları tutan formu olup, kaşıntıdan çok ağrı veya gerginlik hissi ile karakterizedir.

Fiziksel Ürtiker Formları

Bu formlar, belirli fiziksel uyaranlara karşı abartılı reaksiyonlarla ortaya çıkar:

Dermografik Ürtiker

Mekanik sürtünmeye karşı gelişen abartılı kızarma ve ödemli reaksiyon olarak tanımlanır.

• Seyir: Sürtünmeden $5-10$ dakika sonra kaşıntı ile beraber lineer bir kızarıklık ve ödem görülür. Reaksiyon yaklaşık $30$ dakika devam eder ve solarak kaybolur.

• Formları: Nadir görülen herediter (kalıtsal) formlar yaşam boyu sürer. Daha sık karşılaşılan edinsel formlar ise kronik ürtiker şeklinde seyreder ve birkaç yıl devam etme eğilimindedir. Edinsel formların büyük çoğunluğunda psişik bir komponent saptanabilir.

Kolinerjik Ürtiker

Otonom sinirlerden salınan asetilkoline karşı aşırı yanıt sonucu ortaya çıkar.

• Tetikleyiciler: Stres, sıcak banyo, aşırı sıcak, egzersiz ve terleme provokan faktörlerdir.

• Belirtiler: Bu faktörlerin etkisi ile çok kısa bir süre içinde kaşıntı ile birlikte, en büyüğü $5\text{ mm}$ çapında olan papüler (kabarıklık) bir döküntü gelişir. Plak oluşturma eğilimi yoktur. Ataklar çok kısa sürelidir ve lezyonlar $15-20$ dakika içerisinde sönerler. Hastalar genellikle tetikleyicilerden kaçınarak hastalıkları ile yaşamaya alışmıştır.

Basınç Ürtikeri

Uzun süreli basınç altında kalan alanlarda, derin ödemle karakterize ürtikaryen bir reaksiyondur.

• Görülme Alanları: Kemer bölgesi, ayakkabı bağlarının altı, sütyen ve çorapların sıktığı alanlardır.

• Belirtiler: Basınca maruz kalındıktan birkaç saat sonra lezyonlar ortaya çıkar. Ödemli olan lezyonlar kaşıntıdan çok ağrılı olma eğilimindedir.

Diğer Fiziksel Ürtikerler

• Soğuk Ürtikeri: Soğukla temastan sonra kaşıntı, papüler ürtiker ve soğukla temas eden alanlarda ödem gelişimi ile karakterizedir. Buz küpü testi ile ortaya konabilir.

• Solar ($\text{Gu¨nes¸/UVR}$) Ürtiker: Güneşle temas eden alanlarda birkaç dakika içinde ortaya çıkan lezyonlarla karakterizedir. Nadir rastlanır.

• Aquajenik ($\text{Su}$) Ürtiker: Isısı ne olursa olsun su ile temas eden alanlarda görülür. Kaşıntılı ödemli papüller temastan sonra birkaç dakikada gelişir ve yaklaşık $30-60$ dakika içerisinde kaybolur. Ter ve gözyaşı bile reaksiyonu ortaya çıkarabilir. Son derece nadirdir.

Özel Ürtiker ve Anjiyoödem Formları

Kontakt Ürtiker

Duyarlı olunan madde ile direkt temas sonucu genellikle lokal reaksiyon şeklinde ortaya çıkar.

• Tetikleyiciler: Tüylü hayvan kepekleri, yün, yumurta akı, bitkiler ve ilaçlar.

• Reaksiyon Süresi: Genellikle temastan hemen sonra, bazı olgularda ise geç reaksiyon şeklinde $1-2$ gün sonra ortaya çıkar. Temas alanında yanma, kaşıntı, kızarıklık ve ödem gelişir.

Psikojenik Ürtiker

Kronik ürtiker olgularında psikolojik faktörlerin çok büyük rolü olduğu düşünülmektedir. Bu durum, idiyopatik (nedeni bilinmeyen) ürtiker tablolarının önemli bir kesiminin emosyonel stresle alevlendiğini düşündürür. Belirgin emosyonel yüklenmesi olan hastalarda tedavi açısından psikiyatri desteği istenmesi en uygun davranış olacaktır.

Edinsel Anjiyoödem (Angionörotik Ödem)

Bazı yazarlarca ürtikerin derin formu (urticaria profunda) olarak nitelendirilir. Genellikle tip I reaksiyon sonucu oluşur ve tetikleyiciler ürtiker ile benzerdir (arı sokması, ilaçlar, yiyecekler gibi).

• Sıklık: Genç erişkinlerde ve kadınlarda daha sıktır. Sıklıkla ürtiker lezyonları ve mukoza ödemi birlikte seyreder.

• Risk: Larinks (gırtlak) ödemi yaşamsal risk oluşturabilir.

Herediter Tablo Kaynaklı Ürtikerler

Bu grup son derece nadir görülür: Ailesel soğuk ürtikeri, ailesel titreşim anjiyoödem ve herediter anjiyoödem (Quincke ödemi).

• Herediter Anjiyoödem: İçlerinde ölümcül seyredebilmesi nedeniyle en fazla önem arz eden durumdur. Kompleman komponent inhibitörü ($\text{C}1\text{ INH}$) eksikliği veya işlevsizliği sonucu gelişen bu otozomal dominant hastalık, kaşıntısız, ağrılı, yaygın anjiyoödem atakları şeklinde seyreder. Larinks ödemi yaşamı tehdit edebilir ve intestinal tutulum sıktır. Genellikle çocukluk veya gençlikte başlangıç gösterir.