Ultrason (US) ve Eko-Doppler

Bacaklardaki venlerin değerlendirilmesinde ultrason (US) ve eko-Doppler sıklıkla tercih edilir. US, sadece venleri değil, aynı zamanda venlerin çevre dokular, kaslar ve fasyalarla olan ilişkisini de gösterir. US ile venlerin anatomik yapıları incelenirken, eko-Doppler venlerin fonksiyonlarını ve patolojilerini değerlendirmeye yardımcı olur.

Doppler Etkisi

Doppler etkisi, Avusturyalı fizikçi Johann Christian Doppler'in 1842 yılında ortaya attığı teoriye dayanır. Teoriye göre, bir objeye gönderilen ses dalgaları yansıyarak gözlemciye geri döner. Eğer obje ve gözlemci sabitse sesin frekansında bir değişiklik olmaz. Ancak, obje gözlemciye yaklaşıyorsa yansıyan ses dalgaları daha sık gelir ve frekans artar. Obje uzaklaşıyorsa, ses dalgaları daha seyrek gelir ve frekans düşer.

Aşağıdaki grafikte A yükselmesi, kanın proba doğru geldiğini, B inişi ise kanın probdan uzaklaştığını gösterir.

Doppler Prob Özellikleri ve Muayene

Doppler probları, incelenecek damarların derinliğine göre farklı frekanslara sahiptir. Düşük frekanslı Dopplerler daha derin dokulara ulaşır.

• Deriden 2 cm'den daha derin damarlar için 8-10 MHz prob kullanılır.

• 4 cm'den daha derin damarlar için 5 MHz prob kullanılır.

1 cm'den daha yüzeysel venlere ait reflüleri Doppler ile gözlemlemek oldukça zordur. Doppler ile 6 cm³/s'ye kadar düşük venöz debi bile ölçülebilir.

 

Bacaklarda Doppler muayenesi, kasıktaki inguinal ligamanın 1-2 cm altından başlayarak GSV (Büyük Safen Ven) boyunca veya GSV elle hissedilebiliyorsa üzerine konularak yapılır.

Muayene Teknikleri

1. Spontan Akım: Doppler probu GSV üzerindeyken kan akımı dinlenir. Buna "spontan akım" denir.

2. Distal Kompresyon: Dinleme noktasının alt kısmına basınç uygulandığında buna "distalden kompresyon akımı" denir. Distal kompresyon, damar içindeki kapakların kapanmışçasına kan akımını keser ve geçici bir Doppler artışına neden olur. Kompresyon bırakıldığında akımın yeniden başlaması reflü veya kapak yetersizliğini gösterir.

3. Valsalva Manevrası: Derin nefes alıp ıkınarak karın içi basıncının artırılmasıyla yapılır. Normalde bu manevra SFJ'de (Safenofemoral Bileşke) kısa süreli bir duraklamaya neden olur. Eğer SFJ'de reflü varsa, Doppler ile "kasırga gibi" bir ses duyulabilir.

Doppler probu normalde ciltle 45 derecelik bir açı yapacak şekilde tutulur. Prob dik konumda kullanılarak tam olmayan kapak yetersizlikleri saptanabilir. Bu şekilde, reflünün olduğu nokta bulunana kadar bacak boyunca distal kompresyon ve dekompresyon manevraları yapılır.

Aşağıdaki resimlerde (A ve B) normal perforatörler temsil edilmiştir. A'da proksimal kompresyon uygulandığında, kapakların hızla kapanmasından kaynaklanan kısa bir ses duyulur. B'de ise distal kompresyon sırasında kısa bir kan akımı sesi duyulur.

Aşağıdaki C ve D resimlerinde ise anormal perforatörler temsil edilmiştir. C'de proksimal kompresyon uygulandığında, yetersiz kapağın geniş açılmasıyla daha uzun bir ses duyulur. D'de ise distal kompresyon sonrası reflüden kaynaklanan bir geri kaçış sesi duyulur.

Dubleks Ultrason

Bacaklardaki venöz sistemin anatomisi kişiden kişiye farklılık gösterir. Bu varyasyonlar, venöz yetmezlik durumlarında daha da belirginleşir ve iki bacak arasındaki farklar artar. Bu nedenle, fizik muayenenin yanı sıra dubleks ultrason da klinik değerlendirmede büyük önem taşır.

Anatomik Hatırlatma

GSV ve SSV (Küçük Safen Ven), cilt altındaki fasya kompartımanında yer alır. Bu kompartımanın üzerindeki yüzeysel fasya, bu damarları retiküler venler gibi diğer yüzeysel venlerden ayırır. Yüzeysel ven sistemi, fibroelastik bir kapsül içinde bulunduğu için diğer venler gibi kolayca variköz değişiklikler göstermez; sadece genişler. Ayakta dururken bacak kaslarının kasılmasıyla ven çaplarının azalması, yüzeysel fasyanın yaptığı basınçtan kaynaklanır.

US ile venlerin kas, kemik ve fasya gibi komşu yapıları gözlemlenebilir. Örneğin, uyluktaki GSV, US'de "göz işareti" olarak bilinen bir görüntü verir. Bu görüntü, GSV'nin üstündeki ve altındaki fasyadan kaynaklanır ve Mısır tanrısı Ra'nın simgesine benzer. Bu görüntü sadece uylukta görülür ve GSV ile cilt altındaki kolateral venlerin ayrımını sağlar.

Diz çevresinde GSV'yi tanımlamak, bu alandaki kollateral ve perforan damarlar nedeniyle zordur. US'de GSV'ye ait "göz" görüntüsü bu bölgede ya zor görülür ya da hiç görünmez. Ancak, gastrokinemius kası ile tibia kemiği arasındaki "GSV boşluğunda" damar görülebilir.

Aşağıdaki resimde SSV'nin US görüntüsü yer almaktadır.