Staz Dermatit (SD) ve Venöz Egzama

Staz dermatit (SD), staz egzama, venöz SD veya yerçekimi dermatiti olarak da bilinir ve venöz egzama adıyla da anılır. Oluşum nedeni, bacaklardaki toplardamar sisteminin yetersizliğinden kaynaklanan, derideki kronik iltihaplanma sürecidir. SD'de, bacak toplardamar kan dolaşımındaki işlev değişiklikleri, kanın bacaklarda geri akmasına, yüzeysel toplardamarlarda kanın birikmesine, venöz hipertansiyona, deride iltihaplanmaya ve zamanla venöz ülserasyon gibi komplikasyonlara yol açar.

Genellikle ileri yaşlarda ve kadınlarda daha sık görülür. SD ve venöz yetmezliği kolaylaştıran diğer nedenler arasında; gebelik, obezite, uzun süre ayakta durma veya oturma gerektiren yaşam koşulları, hipertansiyon, kalp-böbrek yetmezlikleri, kronik ödem, bacaklarda tekrarlayan selülit enfeksiyonları, bacaklarda derin ven trombozları, bacak ven cerrahileri ve ailesel varis öyküsü yer alır.

Klinik Belirtiler

Hastalık genellikle bacağın alt kısmında, özellikle ayak bileklerinde hızlı ve şiddetli bir şekilde başlar. Lezyonlarda kaşıntı, kızarıklık, ödem, deri altı kanaması (purpura) ve hemosiderin ile pigment artışına bağlı cilt renginde koyulaşma görülür. Tedavisi gecikmiş olgularda, kapanmayan bacak yaraları tabloya eklenebilir. Tedavi amaçlı kullanılan kompresyon bandajları veya varis çorapları, gelişen ülserasyon ve şiddetli ağrı için %70 oranında etkili bir yanıt sağlar.

Klinik olarak ilk belirti, bacaklarda özellikle ayak bileklerinde akşam saatlerinde artan ödem, kramp ve ağrıdır. Ödemle birlikte bileklerde telanjiektaziler ve genişlemiş damarsal yapılarda artış gözlenir. Toplardamar sisteminin yetersizliği yıllar içinde deride kalıcı ödeme ve renk değişimine neden olur.

Kaşıntı sıklıkla ayak bileklerinin iç kısmında görülür. Ayak bileklerinin iç kısmı, kaşıntıyla birlikte iltihaplı (ekzamatöz) döküntülü plakların ilk ortaya çıktığı alandır. Zamanla bu alanlardaki kırmızı, sulantılı ve akıntılı yaralar diz ve topuklara doğru yayılır. Bu bölgelerde zamanla deride kuruluk, pigmentasyon artışı ve kalınlaşma gibi ikincil belirtiler de gelişir. Bazen ağrı ve kaşıntı, hasta şikayetlerinde ön plandadır. Derideki pigment artışları, deri altı kanamaya bağlı gelişen hemosiderinden kaynaklanır.

Ekzematöz alanlardaki kaşıntı, ikincil enfeksiyonlara yol açabilir. Bu bölgeye uygulanan bazı ilaçlar (neomisin, basitrasin, lanolin içerikleri, kokular, paraben, epoksi reçinesi ve kauçuk içeren ürünler) kliniği daha da kötüleştirebilir.

Lipodermatosklerozis (LDS)

Venöz egzama, ayaklarda lipodermatosklerozis (LDS) adı verilen klinik tabloya neden olur. LDS, daha çok kadınlarda, şişmanlarda ve derin venöz sistem yetersizliği olanlarda ortaya çıkar. Bu durum, akut ve kronik olarak seyredebilir.

• Akut dönemde, bacağın alt kısmında ağrı, kırmızı ve mor, keskin sınırlı renk değişimine sahip plaklar ortaya çıkar. Plaklarda lokal ısı artışı da görülür.

• Kronik formunda, bacakların alt üçte birlik kısmı, ters duran bir şampanya şişesine benzer bir görünüme sahip olur. Deride renk değişimi, dermis ve deri altı dokularda sertleşme (fibrozis) gelişir.

Bacaklarda kronik venöz yetmezlik ve buna eşlik eden staz dermatit kaynaklı bu bulgular, yaşam kalitesini, kişinin fiziksel aktivitesini ve uyku kalitesini olumsuz etkiler.

Staz Dermatit Tedavisi

Staz dermatit tedavisinde öncelikle altta yatan venöz yetmezliğin düzeltilmesi gerekir. Bu bağlamda, kompresyon tedavileri büyük önem taşır. Staz egzaması ise, egzama tedavi protokolleriyle tedavi edilmelidir.

• Ayağın sık sık yukarıda tutulması (elevasyonu), venöz sistemdeki damar içi basıncı azaltacaktır.

• Hızla normal kiloya dönülmelidir.

• Ayak kaslarının çalışmasını artıracak egzersizler yapılmalıdır.

Kompresyon ve İlaç Tedavileri

Venöz sistemin basınçla desteklenmesi (kompresyon tedavisi), özellikle staz dermatite bağlı gelişen bacak yaralarının iyileşme süreci için son derece önemlidir. Özellikle elastik bandajlar ile yapılacak kompresyon daha etkilidir. Klinikte 20-30 mmHg değerinde bir kompresyon yeterlidir. Bacaklarda yara gelişimi durumunda bu basınç 30-40 mmHg'ye kadar çıkarılabilir.

Lipodermatosklerozis (LDS) tedavisinde kompresyon tedavisinin yanı sıra, anabolik steroid olan stanozolol 2-5 mg, günde 2 kez kullanılmaktadır. Bu ilaç, kompresyon tedavisinin sonuçlarını iki kat artırır. Aynı amaçla, aynı gruptan danazol de sistemik olarak kullanılabilir. Tedaviye dirençli LDS olgularında, lezyon içine triamsinolon (5-10 mg/ml) enjekte edilebilir. LDS tedavisinde kompresyon çorapları yanında, 3 MHz US haftada 3 kez, 8 dakika süreyle, 4-8 hafta boyunca kullanılabilir.

• %0.075'lik kapsaisin krem, özellikle staz egzamasına bağlı kaşıntıda topikal olarak kullanılabilir.

• Staz egzamasına bağlı yaralarda 2 hafta arayla PRP (Trombositten Zengin Plazma) tedavisi yapılabilir.

• Pentoksifilin 400 mg, günde 3 kez, özellikle staz egzamasına bağlı yaralarda etkilidir.

• Ödemi azaltmak için idrar söktürücüler (diüretikler) kullanılabilir.

• Staz egzamada topikal steroidler kullanılır. Bazı ağır klinik durumlarda sistemik kortikosteroidler tercih edilir.

• Venöz egzamalarda sistemik doksisiklin ile topikal kalsinörin inhibitörlerinden takrolimus birlikte kullanılabilir.

Cerrahi ve Diğer Yaklaşımlar

Altta yatan damar patolojisinin cerrahi olarak düzeltilmesi planlanabilir. Topikal steroidler kullanılırken, atrofi ve ülserasyona yol açabileceği akılda tutulmalıdır. İkincil enfeksiyonlara yönelik antibiyotik tedavisi gerekebilir.