Tüberosklerozis (TS) 

Tüberosklerozis (TS), merkezi sinir sistemi, deri, iç organlar ve gözlerde hamartom adı verilen iyi huylu tümörlerle karakterize, nadir görülen bir genetik sendromdur.

• Sıklık: Her 10.000 doğumda bir görülür.

• Genetik: Vakaların 1/3'ü otozomal dominant geçişli (ailesel) iken, 2/3'ü ise kendiliğinden oluşan yeni mutasyonlar sonucu meydana gelir.

TS'de iki gen etkilidir:

• TSC1 geni: 9q34 kromozomunda yer alır ve hamartin proteinini kodlar.

• TSC2 geni: 16p13 kromozomunda yer alır ve tuberin proteinini kodlar.

Bu proteinler, normalde hücre büyümesini, hücre içi trafiğini ve hücre göçünü baskılayan sitoplazmik protein kompleksleridir. Bu genlerdeki mutasyonlar, bu işlevlerin bozulmasına ve kontrolsüz hücre çoğalmasıyla hamartomların oluşmasına yol açar.

Hastalığın klinik belirtileri genellikle beş yaşından önce başlar.

Tüberosklerozis Tanı Kriterleri

Aşağıda, TS tanısı için kullanılan kriterler özetlenmiştir.

Tüberosklerozis (TS) tanısı, major ve minör kriterlere dayanan bir sistemle konulur. Tanı için bu kriterlerden belirli kombinasyonların varlığı aranır.

• Major Tanı Kriterleri: 

• • Yüzde anjiyofibromlar veya alında "Shagreen lekesi"
  • Tırnak altı veya yanında yer alan fibromlar.
  • Üç veya daha fazla hipomelanotik makül (normalden daha açık renkli cilt lekeleri).
  • Gözde retinal nodüler hamartomlar.
  • Kortikal tüberler (beyin korteksinde yerleşen iyi huylu tümörler).
  • Subependimal nodüller (beyin karıncıklarının çevresinde yer alan nodüller).
  • Subependimal dev hücreli astrositoma (beyin karıncıklarında büyüyen bir tümör).
  • Kalpte bir veya daha fazla rabdomiyoma (kalp kası tümörü).
  • Lenfanjiomatozis (lenf damarlarında oluşan tümör benzeri yapılar).
  • Böbrekte anjiyolipomlar (yağ ve kan damarlarından oluşan iyi huylu böbrek tümörleri).

• Minör Tanı Kriterleri

• • Dişlerde düzenli olarak dağılmış çok sayıda çukurcuk (pitting).
  • Rektal polipler.
  • Kemik kistleri.
  • Beyinde ışınsal dağılım gösteren beyaz lezyonlar.
  • Diş etlerinde fibromlar.
  • Böbrekler dışında hamartomlar.
  • Retinada akromik yamalar (renksiz veya soluk lekeler).
  • Deride konfeti şeklinde döküntüler.
  • Çok sayıda böbrek kisti.

Tüberosklerozis (TS) tanısı için kullanılan kriterler, hastalığın kesin tanısını koymak, olası durumları belirlemek ve ileri tetkik gerekliliğini ortaya koymak için kullanılır.

• Kesin Tanı:
  • İki veya daha fazla majör kriterin varlığı.
  • Bir majör ve iki veya daha fazla minör kriterin varlığı.
• Olası Tanı:
  • Bir majör ve bir minör kriterin varlığı. Eğer hastada bir majör ya da iki veya daha fazla minör tanı kriteri mevcutsa, ek olarak aşağıdaki durumlarda patolojik ve radyolojik incelemeler yapılmalıdır:
    • Beyinde kortikal displazi ve ışınsal dağılım gösteren beyazlıkların bulunması.
    • Lenfanjiomatozis ve böbreklerde anjiyolipom varlığı.

Tüberosklerozis'te Deri ve Sistemik Belirtiler

Tüberosklerozis (TS) sendromu, cilt, merkezi sinir sistemi ve iç organları etkileyen çeşitli bulgularla kendini gösterir.

Deri Belirtileri

Tüberoskleroziste dört ana grupta toplanan deri belirtileri, genellikle hastalığın ilk klinik bulgularıdır.

• Hipopigmente Maküller (Ash Leaf Lekeleri): Sendromun en erken belirtilerindendir ve doğumda bile görülebilir. Hastaların %50-85'inde bulunur. Ortalama 1-3 cm uzunluğunda, oval veya yaprak şeklinde, ciltten kabarık olmayan açık renkli lekelerdir. Vücutta tekil veya çoklu olarak bulunabilir.

• Adenoma Sebaseum (Anjiyofibromlar): Aslında anjiyofibrom olan bu lezyonlar, hastaların yaklaşık %47'sinde görülür. Genellikle 3-10 yaşları arasında ortaya çıkar ve yüzde, yanaklarda, çenede ve burun kenarlarında yerleşir.

• Shagreen Lekeleri (Shagreen Yama): En sık sırtın alt kısmına yerleşen, yumuşak, deri renginde veya hafif sarımsı, yüzeyi portakal kabuğu gibi pürtüklü olan destek doku tümörleridir. Hastaların %20-25'inde görülür ve bazen ağız içinde de bulunabilir.

• Tırnak Çevresi veya Altı Fibromları (Koenen Tümörleri): Bu, TS için oldukça spesifik bir bulgudur. Genellikle ayak parmaklarında ve kadınlarda daha sık görülür.

Merkezi Sinir Sistemi Belirtileri

TS'nin birincil olarak etkilediği sistemlerden biri merkezi sinir sistemidir.

• Epilepsi: En sık görülen ilk nörolojik belirtidir ve hastaların yarısından fazlasında görülür. Beş yaş altındaki açıklanamayan epilepsi vakalarında TS araştırılmalıdır.

• Zihinsel Gerilik: Özellikle epilepsisi olan hastalarda ilerleyici zihinsel gerilik görülebilir.

• Beyin Lezyonları: Beyin içinde kalsifikasyonlar ve tüberler (iyi huylu tümörler) bulunabilir. Bu lezyonlar, felç (parapleji, hemipleji) gibi semptomlara yol açabilir.

Diğer Sistem Belirtileri

• Gözde Retinal Fakomlar: Hastaların %10-40'ında görülen ve tanısal önemi olan retinal tümörlerdir.

• İç Organ Tutulumu: Nadir olmakla birlikte, böbreklerde anjiyomiyolipomlar, akciğer kistleri, kemik kistleri ve kalpte rabdomyosarkom gibi belirtiler görülebilir.

Prognoz ve Tedavi

TS'nin seyri, özellikle ilerleyici nörolojik tutulum ve diğer sistemik tutulumlar söz konusu olduğunda kötüdür. Şu anda hastalığın kesin ve etkili bir tedavisi bulunmamaktadır. Deri lezyonlarının tedavisinde cerrahi eksizyon veya lazer uygulaması gibi yöntemler kullanılabilir.