Deniz Anası, Anemonlar ve Mercanların Neden Olduğu Cilt Reaksiyonları

Cnidaria türü içerisinde yer alan deniz anaları, anemonlar ve mercanlar, deniz ekosisteminin önemli canlı gruplarındandır. Bu canlılardan, özellikle deniz anasının "medusa" adı verilen formu, insanlarda çeşitli cilt sorunlarına neden olabilir.

Savunma ve avlanma amacıyla dokunaçlarında "nematosist" adı verilen yakıcı hücreler bulunur. Bu hücreler, spiral yapıda borucuklar aracılığıyla zehirlerini (venom) salgılarlar. İnsan derisine temas ettiklerinde bu borucuklar aracılığıyla zehirlerini deriye aktarırlar.

Birçok insan, denizanası temasının ardından hafif reaksiyonlar yaşarken, çok azında sistemik toksik etkiler görülür. Deniz anası türleri arasında özellikle 'kutu deniz anası' (box jellyfish), insanlar için oldukça tehlikeli olabilir.

Deniz anası temasının olduğu bölgelerde, özellikle medusa formuyla temasta, deride çizgisel eritem (kızarıklık), yanma ve lokal ağrı oluşur. Mercan temasında da benzer şekilde yanma, su toplaması ve ürtikeryal (kurdeşen benzeri) döküntüler gelişebilir.

İlk Yardım: Nematosistlerin deriden çıkarılması ve zehrin etkisinin azaltılması için sirke kullanılabilir. Ağrıyı kontrol etmek ve toksinleri etkisiz hale getirmek için sıcak uygulama da faydalı olabilir. Deniz anasının yoğun olduğu bölgelerde yüzerken koruyucu giysiler giyilmesi önemlidir.

Mayo Döküntüsü ve Yüzücü Kaşıntısı

Mayo döküntüsü, özellikle denizde giyilen mayonun altında ve mayonun vücudu sıktığı bölgelerde kaşıntılı, eritemli papüller ve şişlikler şeklinde ortaya çıkar. Bu reaksiyonlar, Linuche unguiculata adlı deniz anasının bulunduğu sularda yüzme sonrasında, mayonun altında sıkışan nematosislerin deriye batmasıyla meydana gelir.

Yüzücü kaşıntısı ise, Edwardsiella lineata adlı anemonların larvalarının neden olduğu, mayo dışındaki vücut bölgelerinde görülen benzer bir reaksiyondur.

Deniz Süngerleri ve Reaksiyonları

Tedania ignis ya da bilinen adıyla "ateş süngeri", temasla birlikte şiddetli cilt reaksiyonlarına yol açar. Temastan yaklaşık 10 gün sonra, yüz, el ve ayakta "Erythema multiforme" benzeri döküntüler görülebilir.

Deniz Paspasları (Bryozoa)

Deniz paspasları (Sea Mats, Bryozoa), deniz tabanındaki kayaların üzerini halı gibi kaplayan canlılardır. Genellikle yaz ve ilkbahar aylarında deniz akıntılarıyla kıyılara yakın bölgelerde görülürler. Temas ettikleri yerlerde, özellikle ellerde, kollarda ve yüzde, papüller ve bazen büllöz (su dolu) lezyonlar oluşturabilirler. Bu reaksiyona neden olan alerjen madde, bryozoan adı verilen bir metabolittir. Ayrıca, temasla birlikte fotokontakt dermatite de yol açabilirler.

Deniz Kestaneleri (Echinoidea)

Deniz kestaneleri, deniz yıldızı ve deniz hıyarı ile aynı aileden gelir. Yuvarlak veya oval bir gövdeye sahip olup, üzerleri çok sayıda hareketli dikenle kaplıdır. Bu dikenler arasında zehir içeren küçük dikenler de bulunur.

Kazara temas durumunda yoğun ağrı ve şişme meydana gelir. Dikenlerin deride kalması, ikincil enfeksiyonlara ve yabancı cisim reaksiyonu sonucu epidermal kist gelişimine neden olabilir. Dikenin deriye daha derin batması ise eklem zarı iltihabı (sinovit) ve eklem hasarına yol açabilir.

Tedavisi: Dikenler dikkatlice çıkarılmalıdır. Ağrının kontrolü için sıcak su uygulaması etkilidir. Derinlemesine batmış dikenler için CO2 lazer kullanılabilir. Oluşan granülomatöz lezyonlar için ise intralesyonel steroid enjeksiyonu önerilebilir.

Yumuşakçaların Neden Olduğu Reaksiyonlar (Salyangozlar, Midyeler, Ahtapotlar)

Mollusca türü yumuşakçaların (salyangozlar, istiridyeler, midyeler, kalamar ve ahtapotlar) ısırması, ısırık bölgesinde dolaşım bozukluğuna (iskemi), morarmaya (siyanozis), gerginlik ve şişliğe neden olabilir. Bu belirtiler tüm vücuda yayılabilir ve hatta ölümcül sonuçlar doğurabilir.

• Mavi halkalı ahtapot (Hapalochlaena maculosa) türü öldürücü zehire sahiptir.

• Octopus apollyon gibi ahtapot türlerinin ısırıkları ise kalıcı eritemli lenfödemlere neden olabilir.

Zehirli Balıklar

Bazı balıkların sırt veya kuyruk kısımlarında bulunan zehirli dikenleri, ağrılı ve tehlikeli reaksiyonlara neden olabilir. Vatoz, dikenli köpek balığı, iskorpit ve kaya balıkları bu açıdan potansiyel tehlike taşıyan türlerdir.

Bu tür balıkların neden olduğu ısırıklar ve sokmalar sıklıkla ayaklarda görülür. Tedavisinde sıcak uygulama etkili bir yöntemdir.