Sivrisinekler (Culicidae Ailesi)

Sivrisinekler, dünya genelinde 2700'den fazla türüyle yaygın olarak bulunmaktadır. Türkiye, iklimsel ve ekolojik özellikleri nedeniyle sivrisinek türlerinin üremesi ve yaşaması için uygun ortamlara sahiptir. Yapılan çeşitli araştırmalara göre, Türkiye'de yedi cinse ait toplam 62'den fazla sivrisinek türü olduğu saptanmıştır.

Sivrisineklerin doğal yaşam ve üreme alanları oldukça çeşitlidir:

• Göl ve bataklıklar, doğal çukurlar

• Taş oyukları, ağaç kovukları

• Çayır ve ormanlarda birikmiş yağmur suları

• Yavaş akan akarsu kıyılarındaki durgun su kaynakları

• Yapay su kıyıları, terk edilmiş kuyular, sarnıçlar, havuzlar

• Sulama kanalları, çeltik tarlaları, çeşme yalakları

• Konut çevrelerine bırakılan, içinde su biriken her türlü kap

• Açıkta kalan lağım ve fabrika suları, drenaj kanalları

Sivrisinekler yumurtalarını sulara bırakır ve yumurtalar bu sularda larva haline dönüşür. Saniyede 40 cm hızla akan sularda larvalar tutunamadıklarından yaşama imkânı bulamazlar.

Ülkemizde kanalizasyon sisteminin yetersizliği, foseptik çukurlarının yaygın olması, geniş sulama kanalları ve su sistemleri ağı, jeomorfolojik yapı, kontrolü tam olarak gerçekleştirilemeyen sulak alanlar ve sivrisinek habitat alanları ile türlerinin yeterince bilinmemesi, bazı bölgelerde yıl boyunca yoğun sivrisinek şikayetlerinin görülmesine neden olmaktadır. Bu durum, uygun ilaçlama ve mücadelenin yetersiz yapılmasına bağlıdır.

Sivrisineklerin Ülkemizde En Yaygın Üç Cinsi

Sivrisinekler, taşıdıkları hastalık etkenleri, hızlı üremeleri ve özellikle akşam saatlerinde insanlardan ve hayvanlardan yoğun kan emmeleri nedeniyle önemli bir yer tutar. Yetişkin sivrisineklerin dişileri kan emerek beslenirken, erkekleri bitkilerin yaprak ve çiçek özsularıyla veya sulu meyvelerle beslenirler. Ülkemizde en çok görülen üç sivrisinek cinsi şunlardır:

Culex

• Görünüm ve Duruş: Dinlenme sırasında gövdeleri yüzeye paralel dururken, hortumları aşağı doğru eğiktir. Kanatları tek renktir.

• Üreme: Temiz ya da kirli tüm durgun sulara yumurtalarını küme halinde bırakırlar.

• Larvalar: Larvaları su yüzeyine 45 derecelik bir açıyla baş aşağı asılı durur.

• Yaşam Döngüsü: Yaşam döngüleri soğuk havalarda uzasa da genellikle 10-14 gündür. Bunlar, yaygın olarak görülen ev sivrisinekleridir.

• Hastalık Taşıyıcılığı: Batı Nil Virüsü'nü taşıdığı bilinen Culex pipiens türü, Edirne ve Mersin'de tespit edilmiştir.

Anopheles

• Görünüm ve Duruş: Sıtma (malarya) sivrisineği olarak tanınır. Dinlenme halindeyken gövdeleri ve hortumları aynı düz çizgi üzerindedir ve dinlendiği yüzeye eğik bir açıyla durur. Kanatları beneklidir.

• Üreme: Yumurtalarını, bitki örtüsü ve bitki atıkları açısından zengin sulara tek tek bırakırlar.

• Larvalar: Larvaları su yüzeyine paralel durur.

• Yaşam Döngüsü: Yaşam döngüleri 18 günden başlar.

• Hastalık Taşıyıcılığı: Ülkemizde sıtma yaptığı bilinen Anofel süperpiktus ve Anofel sakharovi'nin Konya, Muğla, Isparta, Burdur, İçel (Mersin), Antalya, Adana, Hatay, Osmaniye ve Şanlıurfa'da bulunduğu bilinmektedir.

Aedes

• Görünüm ve Duruş: Dinlenme sırasında gövdeleri yüzeye paralel, hortumları ise eğik durur. Kanatları tek renktir. Göğüslerindeki gümüş renkli pullar ile Culex türünden ayrılırlar.

• Üreme: Yumurtalarını sel sularına, yağmur birikintilerine veya tuzlu su içeren bataklıklara bırakırlar. Aedes'in yumurtaları, diğer cinslerden farklı olarak, kuraklığa uzun süre dayanabilir.

• Larvalar: Larvaları kısa ve tombul olup, su yüzeyiyle 45 derecelik bir açı yaparlar.

• Yaşam Döngüsü: Yaşam döngüleri 10 gündür.

• Hastalık Taşıyıcılığı: Bu türler, sarı humma, dang ateşi ve ensefalit gibi hastalıkların taşıyıcısıdırlar.

Dişi Sivrisineklerin Kan Emme Mekanizması ve Yan Etkileri

Dişi sivrisineğin kan emmek için kullandığı ağız organeli çok incedir (0.055 mm çapında). Bu organeli cilde sokar ve emeceği kanın pıhtılaşmasını engellemek amacıyla tükürük bezinden bir salgı akıtır. Bu salgı, ciltteki duyu sinir uçlarını etkileyerek şiddetli, yerel bir yanma hissine neden olur. Sokma sonucunda sokulan yerde kaşıntı, şişlik ve kızarıklık oluşur.

Lokal cilt reaksiyonlarının yanı sıra, sivrisineklerin kan emmesi nedeniyle hastalık taşıma potansiyelleri de önemlidir.

Dünyada Sivrisineklerin Neden Olduğu Hastalıklar

Sivrisinekler, dünya genelinde aşağıdaki gibi ciddi hastalıkların bulaşmasına neden olmaktadır:

• Sıtma (Malarya)

• Filariasis

• Batı Nil Virüsü

• Sarı Humma (Yellow Fever)

• Dang Ateşi