Pireler (Siphonaptera)

Pireler, 1-8 mm boyutlarında, küçük, kanatsız ve vücutları yandan basık böceklerdir. Vücutlarının dış yüzeyi yoğun ve sert bir kitin tabakasıyla kaplıdır. Zıplama şeklindeki karakteristik hareketleri için özelleşmiş arka bacaklara sahiptirler ve 30 cm'den daha fazla zıplayabilirler.

Yaşam Döngüsü ve Davranışları

Pireler, gelişim süreçlerinde tam bir metamorfoz (başkalaşım) geçirirler. Kurtçuk benzeri larvaları, yetişkin pirenin dışkısından ve kan artıklarından beslenir. Larva, üç kez kabuk değiştirdikten sonra pupa oluşturmak için ipek salgılar. Dişi pire, yumurta üretebilmek için kan emmeye ihtiyaç duyar. Bir kez beslendikten sonra, konağın üzerinde düzinelerce yumurta bırakabilir. Bu yumurtalar, konak dinlenmek için yuvasına gittiğinde kürkten düşer. Bu nedenle pirelerin çoğu "yuva paraziti" olarak bilinir.

Çoğu pire birkaç ay yaşasa da, bazıları bir yıla kadar hayatta kalabilir. Yaşam döngüsünün süresi nem ve sıcaklığa bağlıdır, ancak yumurtadan yetişkine gelişme süreci ortalama 30-75 gündür.

Konakları ve Türler

Pireler memeli ve kuşlardan kan emerek beslenir. 2000'den fazla pire türü tanımlanmıştır ve bunların büyük çoğunluğu kemirgenler üzerinde yaşar. Çoğu pire, konaklarına özgü bir yaşam tarzı sürdürür ve yürüyerek veya zıplayarak sadece birkaç metre gidebildikleri için fazla uzak mesafelere seyahat edemezler. Bu yüzden bir insanın pire ile temas etmesi için pirelerin yaşam alanlarına gitmesi gerekir.

İnsanlar ve hayvanlarda görülen bazı pire türleri şunlardır:

• Sıçan piresi: Xenopsylla cheopis

• Köpek ve kedi pireleri: Ctenocephalides canis ve Ctenocephalides felis

• İnsan piresi: Pulex irritans

• Tunga piresi: Tunga penetrans

• Kum piresi: Echidnophaga gallinacea

Pirelerin Neden Olduğu Cilt Belirtileri ve Bulaşıcı Hastalıklar

Derideki Reaksiyonlar ve Belirtileri

Kedi piresi (Ctenocephalides felis), doymak bilmeyen beslenme alışkanlığı ve hızla yayılma yeteneği nedeniyle pireler arasında en kötü şöhretlisidir. Evlerdeki kronik pire istilaları genellikle bir kedi veya köpeğin varlığına (kedi piresi ismiyle anılsa da her hayvan üzerinden beslenebilir), duvardan duvara halı kaplamasına ve yüksek neme bağlıdır. Ancak, halıların kurutulduğu soğuk iklimlerde pire istilası daha az görülür.

Birkaç haftadan uzun süren ısırıklar, genellikle gecikmiş tipte aşırı duyarlılık reaksiyonuna neden olur. Bu reaksiyonlar çoğunlukla bilekler çevresinde görülen, kaşıntılı kırmızı noktalar şeklindedir. Ancak, bir evdeki tüm bireyler ısırıklara aynı şekilde tepki vermeyebilir. Bazı insanlar artropodlara karşı daha hassastır. Bu nedenle, bir evde yalnızca bir kişinin kaşıntılı ısırıklarının olması, diğerlerinde ise hiçbir belirti görülmemesi mümkündür. Pire ısırığı teşhis edilirken, evdeki herkesin benzer lezyonlar göstermesi gerektiği düşüncesine bağlı kalınmamalıdır.

İnsan piresi (Pulex irritans), evcil çiftlik hayvanları gibi çeşitli hayvanlar üzerinden de beslenebilir. Özellikle ev döşemelerinin kirli olduğu ve çiftlik hayvanlarıyla birlikte yaşanan tropikal bölgelerde yoğun istilalar görülebilir. Pireler, insanların üzerinde ancak çok düşük hijyen koşullarında kalıcı hale gelebilir. Çoğunlukla evde beslenen kedi ve köpekler aracılığıyla insanlara sorun çıkarırlar. Ayrıca, kuşlardan ve kuş yuvalarından da insanlara bulaşabilirler.

Klinik Belirtiler

Pire ısırıkları klinik olarak büller (içi sıvı dolu kabarcıklar) ve aşırı kaşıntılı papüler ürtiker (kabartılı kurdeşen) şeklinde kendini gösterir. Lezyonlar genellikle gruplar halinde veya çizgi şeklinde dizilirler.

• Kedi ve Köpek Kaynaklı Pireler: Isırıklar çoğunlukla diz kapağının altında, bacaklarda ve ayak bileği çevresinde olur, ancak kollarda da görülebilir. Giysi özelliklerine bağlı olarak, özellikle kadınlarda daha sık gözlenir.

• Kuş Kaynaklı Pireler: Bu pirelerin ısırıkları gece yatak odasında gerçekleşir ve daha geniş vücut alanlarında görülebilir.

• Hayvanlardaki Belirtiler: Kedi ve köpeklerde pireler, özellikle sırtın orta kısmında ve kuyrukta kaşıntılı tüy dökülmelerine neden olur.

Pire Varlığının Tespiti ve Tedavisi

Bir evde pire olup olmadığını anlamak için elektrik süpürgesiyle ortam süpürülebilir ve toplanan materyaller incelenebilir. Pire dışkıları ve yumurtaları, "tuz-karabiber görünümü" oluşturarak ortamda pire varlığına işaret eder. Temizleme materyali %10 potasyum hidroksit içinde 48 saat bekletildikten sonra mikroskop altında incelenir.

Tedavide hastalara antihistaminik ilaçlar ve topikal steroid kremler verilebilir. Evcil hayvanlarda ise topikal veya sistemik olarak fipronil, imidakloprid, lufenuron ve selamektin gibi maddeler kullanılır.

Pirelerin İnsanlara Bulaştırdığı Hastalıklar

Pireler, insanlara çeşitli hastalıklar bulaştırabilir. Bunlardan en önemlileri şunlardır:

• Kedi Tırmığı Hastalığı

• Basiller Anjiyomatozis

• Tungiasis

• Veba